Krew pępowinowa

Krew pępowinowa pobrana przy narodzinach dziecka może na wiele lat stać się zabezpieczeniem na wypadek choroby i uratować życie naszemu dziecku lub jego rodzeństwu. Pobierana jest podczas prostego, krótko trwającego zabiegu, nie powodującego żadnego zagrożenia, ani dla noworodka, ani dla jego matki. Po raz pierwszy przeszczepu komórek z krwi pępowinowej dokonano w 1988 roku we Francji, u pięcioletniego wówczas amerykańskiego chłopca. Dziecko cierpiało na wrodzoną niedokrwistość. Pobrano komórki macierzyste z krwi jego młodszej siostry. W tej chwili mężczyzna ma już blisko 30 lat i jest zdrowy.

Komórki macierzyste

Krew pępowinowa, zwana również „krwią łożyskową”, to krew, która pozostaje w pępowinie i łożysku po narodzinach dziecka. Jest ona cennym źródłem komórek macierzystych. Do niedawna była ona traktowana jako odpad i utylizowana razem z łożyskiem i pępowiną. Pobiera się ją do pojemnika pobraniowego, w którym znajduje się płyn konserwujący (CPD), zapobiegający procesowi krzepnięcia, dając lekarzom czas na jej dostarczenie do laboratorium. Krew pępowinowa jest pobierana dopiero po urodzeniu dziecka i odcięciu go od pępowiny. Pobranie trwa około 5 minut, jest bezbolesne, łatwe i bezpieczne, zarówno dla matki, jak i dla dziecka. Komórki macierzyste zawarte w krwi to pierwotne komórki zdolne do samoodnowy i różnicowania, dające początek wszystkim komórkom naszego organizmu, np. komórkom tkanki nerwowej, kostnej, mięśniowej i komórkom krwi.

W krwi pępowinowej znajdują się m.in. krwiotwórcze komórki macierzyste, mogące przekształcać się w:

• krwinki czerwone, odpowiedzialne za przenoszenie tlenu do wszystkich komórek ciała,
• krwinki białe, odpowiedzialne za zwalczanie infekcji,
• płytki krwi, które wspomagają proces krzepnięcia.

Obecnie krwiotwórcze komórki macierzyste pozyskuje się z następujących źródeł:

• szpik,
• krew obwodowa,
• krew pępowinowa.

Leczenie komórkami macierzystymi w Polsce

W Polsce od kilku lat stało się modne pobieranie krwi pępowinowej. Dzięki temu coraz częściej wykorzystuje się komórki macierzyste w leczeniu różnych schorzeń. Do niedawna ich głównym źródłem był szpik i krew obwodowa. Jednak zastosowanie komórek z krwi pępowinowej stwarza całkiem nowe możliwości. Dzięki przeszczepom komórek z własnej krwi pępowinowej zapewniona jest pełna zgodność tkankowa. Znalezienie właściwego dawcy szpiku to często niezwykle długi proces, którego końca wielu chorych, niestety, nie dożywa. Natomiast komórki macierzyste, zdeponowane w banku komórek macierzystych, są dostępne „od ręki”.

Wykorzystanie komórek macierzystych

Obecnie komórki macierzyste przeszczepia się chorym po intensywnej chemioterapii i/lub radioterapii, stosowanych w celu zniszczenia komórek nowotworowych. Przeszczepione komórki przedostają się do szpiku pacjenta, gdzie namnażają się, tworząc nowe komórki krwi oraz regenerując system odpornościowy. Badania naukowe prowadzone z wykorzystaniem komórek macierzystych mówią:

• mają one zdolność przekształcenia się w komórki mięśniowe, co pewnego dnia może być wykorzystane w leczeniu chorób serca,
• prowadzone są próby kliniczne przeszczepiania komórek macierzystych w niektórych chorobach dziedzicznych i autoimmunologicznych,
• komórki macierzyste krwi pępowinowej być może będą stosowane w leczeniu choroby Alzheimera czy choroby Parkinsona.

Krew pępowinowa zawiera komórki macierzyste, które nie są antidotum na wszystkie choroby, jakie ewentualnie w przyszłości mogą dotknąć dziecko. Nie wszystkie z chorób leczone są komórkami własnymi pacjenta. Przykładowo, niektóre formy białaczki wymagają stosowania przeszczepień allogenicznych czyli takich, w których komórki macierzyste pochodzą od obcego dawcy.

Lista wybranych chorób, jakie można wyleczyć przy pomocy komórek macierzystych:

• ostre białaczki, białaczki przewlekłe,
• zespół mielodysplastyczny,
• choroby spowodowane defektem komórki macierzystej,
• zespoły mieloproliferacyjne,
• zespoły rozrostowe układu chłonnego,
• choroby fagocytów,
• choroby związane z zaburzeniami lub brakiem funkcji enzymów,
• adrenoleukodystrofia,
• mukolipidoza II,
• choroba Krabbego,
• choroba Gauchera,
• choroba Niemanna-Picka,
• choroba Wolmana,
• choroby histiocytów,
• dziedziczne zaburzenia układu odpornościowego,
• zespół Kostmanna,
• zaburzenia adhezji leukocytów,
• zespół DiGeorge'a, zespół nagich limfocytów,
• zespół Omenna,
• ciężka złożona niewydolność układu odpornościowego (SCID),
• zespół WiskottaAldricha,
• inne choroby dziedziczne
• choroby komórek plazmatycznych, szpiczak mnogi. białaczka plazmocytowa
• inne nowotwory złośliwe, np. rak piersi, mięsak Ewinga, neuroblastoma (zwojak zarodkowy), rak nerki.

Przeciwwskazania do pobrania krwi pępowinowej

Przykładowe przeciwwskazania ze strony matki:

• choroba wymagająca leczenia podczas ciąży w sposób szkodliwy dla płodu i jego krwi pępowinowej,
• zakażenie wirusem HIV,
• zakażenie kiłą,
• aktywna choroba nowotworowa,
• aktywna zakażenie opryszczką narządów płciowych lub rozległe kłykciny okolicy narządów płciowych
• zakażenie stwierdzane klinicznie lub w badaniach laboratoryjnych w dniu porodu.

Przykładowe przeciwwskazania ze strony noworodka:

• aktywna wrodzona choroba nienowotworowa, ograniczająca zdolność krwi pępowinowej do rekonstrukcji układu krwiotworzenia,
• wrodzona choroba nowotworowa,
• długotrwałe narażenie na środki farmakologiczne i inne substancje toksyczne dla układu krwiotworzenia podczas ciąży,
• wcześniactwo.

Banki komórek macierzystych

W Polsce pobieraniem i przechowywaniem krwi pępowinowej zajmują się wyspecjalizowane banki komórek macierzystych. Instytucja taka pobiera opłatę za pobranie krwi oraz roczne opłaty za jej przechowywanie. Niestety Narodowy Fundusz Zdrowia nie finansuje deponowania krwi pępowinowej. Te banki, które mają miano państwowych, mają za mało funduszy. Pieniędzy wystarcza na kilkadziesiąt pobrań rocznie. Poza tym krew jest przechowywana, nie z myślą o konkretnym dziecku, ale o wszystkich potrzebujących. Rodzicom zostają więc banki prywatne.

Ile kosztuje przechowywanie krwi pępowinowej?

Przybliżony koszt pobrania, przechowywania krwi pępowinowej w banku komórek macierzystych:

Pobranie krwi - 1,5-2 tys. zł,

Przechowywanie - ok. 400 zł rocznie (albo 3,5-4 tys. płatne z góry za 18-letni depozyt)

W sumie koszty sięgają 5-6 tys. zł.

Specjaliści podają informację, iż pobranie i przechowanie krwi pępowinowej kosztowało polskich rodziców już kilkadziesiąt milionów złotych. Z roku na rok chętnych przybywa.