Komórki macierzyste
Komórki macierzyste to komórki pnia, które mają dwie bardzo istotne właściwości. Są to nieograniczona proliferacja oraz przemiana w różne inne komórki organizmu. Występują przede wszystkim w krwi pępowinowej. Często pobiera się krew pępowinową, bezpośrednio po porodzie, właśnie dla wyodrębnienia komórek macierzystych. Przechowywanie krwi pępowinowej odbywa się w publicznych lub rodzinnych bankach krwi.
1. Co to są komórki macierzyste?
Komórki macierzyste to tzw. komórki pnia. Są to wyjściowe komórki organizmu, które dają początek wszystkim innym komórkom. Mają one dwie bardzo ważne właściwości. Jedna z nich to potencjalnie nieskończona możliwość dzielenia się (proliferacja). Druga zaś to przekształcanie się w inne rodzaje komórek organizmu. Komórki macierzyste dzielimy na kilka rodzajów. Są to:
- komórki totipotentne,
- komórki pluripotentne,
- komórki unipotentne,
- komórki multipotentne.
Komórki totipotentne to takie, które mogą ulec przemianie do każdego typu komórek organizmu, nawet łożyska. Pluripotentne komórki dają początek wszystkim komórkom dorosłego człowieka, za wyjątkiem komórek łożyska. Unipotente komórki to komórki, które mogą różnicować się tylko do jednego typu komórki. Ostatni rodzaj komórek macierzystych, czyli komórki multipotentne, mogą przekształcić się tylko w kilka rodzajów komórek o właściwościach bardzo podobnych.
Komórki pnia można podzielić również ze względu na ich pochodzenie, na komórki macierzyste somatyczne, a więc takie, które występują w tkankach dorosłego człowieka. Najczęściej są to komórki multi- lub pluripotentne.
2. Pobieranie komórek macierzystych
Źródłami komórek macierzystych są:
- szpik kostny,
- krew obwodowa,
- krew pępowiny.
Komórki macierzyste mogą być pobrane bezpośrednio po porodzie. Jest to kilkuminutowy, bezbolesny proces. Należy podkreślić, iż jest on w pełni bezpieczny zarówno dla matki, jak i nowo narodzonego dziecka.
3. Zastosowanie komórek macierzystych
Komórki macierzyste, mogące przekształcić się w inne komórki, potencjalnie mogą służyć do zastąpienia uszkodzonych komórek. Obecnie prowadzone są badania na ten temat. Takie komórki wykorzystywane są w leczeniu choroby Parkinsona, cukrzycy czy urazów kręgosłupa.
Swoje zastosowanie komórki macierzyste znalazły w hematologii i onkologii. Obecnie stosuje się je do leczenia chorób układu krwiotwórczego, takich jak wszystkie rodzaje białaczki, chłoniaki, guzy i mięsaki. Zdolność komórek macierzystych do odbudowywania się spowodowała, że znalazły zastosowanie także w medycynie regeneracyjnej. Wykorzystuje się je do regeneracji chrząstek stawowych, ścięgien, wiązadeł, mięśni i całych stawów. Dotychczas stosowane implanty, zastępujące często całe stawy, stają się coraz mniej popularne.
Oprócz tego komórki pnia wykorzystywane są w badaniach do leczenia pląsawicy Huntingtona, celiakii (nietolerancja glutenu), niewydolności serca, uszkodzeń mięśni czy zaburzeń neuronalnych. Chociaż somatyczne komórki macierzyste mają mniejszą zdolność przekształcania w inne komórki niż ESC, to jednak są one bezpieczniejsze dla organizmu człowieka.
Krew pępowinowa przechowywana jest w specjalnych bankach krwi. Mogą być one rodzinne lub publiczne. W tych pierwszych rodzice mają gwarancję, iż w razie choroby dziecka, pobrana po urodzeniu krew posłuży do leczenia właśnie ich dziecka. Niestety, jest to odpłatne. Publiczne banki krwi przechowują krew nieodpłatnie, lecz próbka krwi nie należy wyłącznie do rodziców dziecka. Może być bowiem wykorzystana do leczenia każdego chorego.