"Konrad Wallenrod" - streszczenie w punktach

• Zapowiedź wojny Krzyżaków z Litwinami. Żołnierze Zakonu Krzyżackiego przybyli pod granicę.
• W Malborku wybierany jest nowy wielki mistrz. Jest wśród kandydatów Konrad Wallenrod. O jego pochodzeniu niewiele wiadomo, ale dał się poznać jako waleczny rycerz. Często widziano go zamyślonego i smutnego. Jego wiernym przyjacielem był mnich Halban.
• Zakonnicy modlą się o dokonanie dobrego wyboru. Halban i inni zakonnicy udają się poza zamek, by przedyskutować, kto powinien zostać nowym wielkim mistrzem.
• Wracający zakonnicy przechodzą obok wieży, w której zamurowała się pustelnica. Przebywa już tam 10 lat. W pewnym momencie wypowiada imię Konrada, co przechodnie odczytują jako znak.
• Zakonnicy decydują się wybrać na przywódcę Konrada Wallenroda.
• Konrad nie atakuje Litwy, za to wprowadza wśród rycerzy surowy rygor.
• Konrad rozmawia z pustelnicą. Przed laty, kiedy spotkali się po raz pierwszy, młody Wallenrod rozkochał w sobie dziewczynę. Opowiadał jej o Bogu, swojej ojczyźnie i panujących w niej obyczajach. Pustelnica nie mogła zapomnieć o chłopaku i zdecydowała się pojechać do Malborka, by zamknąć się w wieży z nadzieją, że jeszcze kiedyś zobaczy Konrada.
• Wallenrod wydaje ucztę. Pojawia się na niej książę Witold. Gości ma zabawiać m.in. litewski Wajdelota.

• Powieść Wajdeloty. Do Kowna przybyli dwaj rycerze z krzyżami na plecach, których złapano w litewskim obozie. Zaprowadzono ich do księcia Kiejstuta. Jeden z nich opowiedział swoją historię. Urodził się na Litwie, ale Niemcy porwali go w dzieciństwie, nazywając Walterem Alfą. Wychowywał go Winrych, krzyżacki mistrz. Chłopiec czuł jednak nienawiść do narodu niemieckiego. Zaprzyjaźnił się też z Wajdelotą, który rozbudzał w nim miłość do Litwy. Jako młodzieniec chciał do niej uciec, ale starzec podpowiedział mu, że lepiej będzie uczyć się niemieckiej sztuki wojennej. Po wysłuchaniu opowieści Kiejstut pozwolił rycerzom zostać w Kownie. Młody rycerz zakochał się z wzajemnością w córce księcia, Aldonie. Kiejstut zgodził się na ślub. Naród litewski po pewnym czasie był atakowany przez rycerzy zakonu. Walter zdecydował się stanąć do walki. Zabrał ze sobą Wajdelotę. Aldona rozpaczała po wyjeździe męża, zwłaszcza że szanse na jego powrót były niewielkie.
• Wajdelota nie kończy swojej opowieści. Zły Konrad śpiewa balladę “Alpuhara”, która opowiada o podstępie, jakiego użył Almanzor, wódz muzułmańskich Maurów, przeciwko rycerzom chrześcijańskim. Kiedy ci ostatni świętowali swoje zwycięstwo, pozornie pokonany Almanzor przybył do wrogów i powiedział, że chce zostać jednym z nich. Chrześcijanie bardzo się ucieszyli. Był to jednak podstęp. Almanzor zaraził ich dżumą.
• Konrad gorszy rycerzy swoim zachowaniem. Upojony alkoholem, zasypia.
• Książę litewski Witold napada na kilka zamków. To zmusza Krzyżaków do reakcji. Wybucha wojna. Konrad działa nieudolnie. Rycerze pod jego wodzą nie mają szans na zwycięstwo. Wracają pokonani do Malborka.
• Grupa krzyżackich rycerzy spiskuje przeciwko Konradowi. Próbują dowiedzieć się czegoś o jego przeszłości. Okazuje się, że był kiedyś giermkiem rycerza o imieniu Konrad, który zaginął bez wieści w Palestynie. Giermka oskarżono o morderstwo, ten jednak zdołał uciec do Hiszpanii. Szpiedzy donieśli również, że słyszeli, jak wielki mistrz rozmawia z pustelnicą po litewsku. Ostatecznie na Konrada Wallenroda wydany zostaje wyrok śmierci.
• Konrad żegna się z Aldoną. Nie udaje mu się jej przekonać do ucieczki na Litwę. Pustelnica umiera z rozpaczy.

Z mickiewiczowskiej powieści wywodzi się hasło wallenrodyzmu. Oznacza człowieka, który podstępem zbliża się do wroga, zostaje jednym z nich, po to, aby dokonać zemsty. Taka postawa, choć może wydawać się nieetyczna, podyktowana jest wyższym dobrem.

Mickiewicz akcję swojej powieści umieścił w średniowieczu, ale utwór należy odczytywać w kontekście mu współczesnym. Wielu Polaków musiało przybierać maski i być pozornie posłusznym zaborcom.

„Konrad Wallenrod” stanowił swego rodzaju podpowiedź Mickiewicza, jak powinno się walczyć z zaborcą. Władza rosyjska zdawała sobie z tego sprawę.