Jak pokonać strach przed szczepieniami?
- Serce mi się kroiło, gdy patrzyłam na synka. Wiem, że to tylko chwila i nic złego się nie stanie, ale i tak ledwo mogłam to znieść. Miał czerwoną twarz i zanosił się płaczem. Ja też nie mogłam powstrzymać łez - tak pierwsze szczepienia dziecka wspomina Ada, mama 2-letniego Antka. Zapłakane, przestraszone i wtulone w rodziców dzieci – to częsty widok w przychodniach. Boją się igieł, a co za tym idzie obowiązkowych szczepień. Chociaż rodzice wiedzą, że to dla dobra pociech, żaden nie chce widzieć bólu i cierpienia na twarzy ukochanego malucha. Światowa Organizacja Zdrowia chce, by szczepienia przestały się kojarzyć z bólem i przykrym obowiązkiem. Co można zrobić, by zmienić ten negatywny wizerunek?
1. Traumatyczne doświadczenia
Pierwsze wbicie igły odbywa się już w pierwszym dniu życia dziecka. Dostaje szczepionkę przeciwko WZW typu B oraz gruźlicy. Do 19. roku życia dziecko przechodzi jeszcze 20 innych szczepień.
Niestety złe wspomnienia sprawiają, że wielu najmłodszych panicznie boi się nie tylko zastrzyków, ale też lekarzy i pielęgniarek. Ból w czasie szczepienia sprawia, że rodzice z niechęcią podchodzą do obowiązku i obawiają się kolejnych iniekcji. Część przekłada szczepienia, a niektórzy całkowicie z nich rezygnują. Nie chcą patrzeć na cierpienie dziecka i być tymi, którzy je na nie skazują.
To jednak nie wszystko – coraz więcej opiekunów obawia się skutków ubocznych szczepionek. Jak podaje Główny Inspektorat Sanitarny, w Polsce z roku na rok rośnie liczba niezaszczepionych dzieci. W 2015 roku ponad 22 tys. dzieci nie dostało obowiązkowych dawek. To prawie dwa razy więcej niż rok wcześniej - w 2014 nie zostało zaszczepionych ok. 12 tys. maluchów. Dla porównania, w 2010 roku tylko 2,5 tys. dzieci nie zostało zaszczepionych.
Z danych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) wynika, że na świecie co piąte dziecko nie dostało rutynowych szczepień chroniących przed zagrażającymi życiu chorobami. Każdego roku aż 1,5 mln umiera w wyniku schorzeń, których można było uniknąć dzięki szczepieniom. Zapewnienie dostępu do szczepionek w najbiedniejszych rejonach świata to jeden z podstawowych celów WHO.
Rośnie jednak liczba nieszczepionych dzieci również w krajach wysoko rozwiniętych. Skąd niechęć do szczepień? Rodzice nie ufają szczepionkom, boją się też niepożądanych skutków ubocznych.
Izabela Kucharska, zastępca Głównego Inspektora Sanitarnego, w rozmowie z Informacyjną Agencją Radiową, powiedziała, że wśród osób, które nie zaszczepiły swoich dzieci, 7 tys. stanowią przeciwnicy szczepień. Są więc również inne przyczyny unikania obowiązkowych szczepień.
Specjaliści twierdzą, że jednym z powodów jest ból towarzyszący iniekcjom. Właśnie dlatego WHO przygotowała specjalne instrukcje dla personelu medycznego i rodziców, które mają sprawić, że szczepionki przestaną być tak bolesnym i trudnym doświadczeniem.
2. Traumatyczne przeżycie?
Czy ból podczas szczepienia może sprawić, że dziecko zacznie bać się strzykawek i igieł? Psycholog Jolanta Komorowska uspokaja rodziców.
- Pamięć u niemowląt nie jest dobrze wykształcona, dlatego to mało prawdopodobne, aby niemiłe doświadczenia z obowiązkowych szczepień stały się przyczyną fobii - mówi WP parenting ekspertka.
Dlaczego więc niektóre dzieci reagują panicznym strachem na sam widok białego fartucha? Jolanta Komorowska wyjaśnia, że lęk zwykle jest całkowiecie irracjonalny. Można z nim jednak walczyć. Należy powoli oswajać dziecko z widokiem strzykawek czy krwi. Nie należy przenosić na malucha własnych negatywnych emocji.
3. Szczepienia bez bólu
Jak zredukować ból podczas szczepienia? WHO chce podążyć za wzorem Kanady, gdzie opracowano schemat postępowania, dzięki któremu można znacząco zmniejszyć przykre odczucia dzieci.
Korzystając z kanadyjskiego doświadczenia, WHO opracowało kilka wskazówek. Przede wszystkim personel medyczny powinien być opanowany i współpracować z dzieckiem oraz opiekunami. W czasie wizyty specjalista musi stosować neutralne słownictwo, by dodatkowo nie przestraszyć dziecka. Chodzi o unikanie wyrażeń takich jak: igła, ukłucie.
Ważna jest również odpowiednia pozycja dziecka. Niemowlęta oraz małe dzieci powinny być trzymane przez rodziców. W przypadku starszych dzieci zaleca się, by siedziały wyprostowane.
Jeśli w czasie jednej wizyty ma być przeprowadzonych kilka szczepień, należy dokonać ich w odpowiedniej kolejności – zacząć od najmniej bolesnych, a zakończyć na sprawiających największy ból.
Poza tym WHO zaleca, by rodzice zawsze byli obecni podczas szczepienia. Powinni jednak zachować spokój, by dodatkowo nie wzbudzić lęku u dzieci. Warto pamiętać, że one obserwują rodziców i wyczuwają, gdy dzieje się coś złego. Pozytywne nastawienie to klucz, by maluch przeszedł szczepienie bez niepotrzebnego stresu i napięcia.
W przypadku dzieci do 6. roku życia można skorzystać z różnych sposobów na odwrócenie uwagi od strzykawki. Zabawki i maskotki, ale też odtwarzanie muzyki i filmów pomagają odprężyć malucha.
W zaleceniach WHO czytamy również, że podczas szczepienia niemowląt lub bezpośrednio przed nim, należy nakarmić dziecko piersią.
W Kanadzie często stosuje się specjalne żele znieczulające. Ze względu na koszty i brak dostępności tych środków na całym świecie, WHO nie wspomina o nich w swoich rekomendacjach.
W polskich aptekach można kupić plastry oraz kremy przeciwbólowe. Zawierają lidokainę i prylokainę - substancje o działaniu znieczulającym. Należy zastosować je na co mniej godzinę przed planowanym zabiegiem. Efekt przeciwbólowy utrzymuje się przez 2 godziny po szczepieniu. Warto jednak pamiętać, że takiego znieczulenia nie wolno stosować przy niektórych szczepieniach, np. przeciwgruźliczych.
Kilka prostych trików może skutecznie złagodzić ból, a tym samym zmienić wizerunek szczepień. Dzięki wspólnemu wysiłkowi rodziców i służb medycznych obowiązkowe szczepienia mogą stać się mniej traumatycznym przeżyciem dla małych pacjentów.
