Gatunki dinozaurów - które z nich są najbardziej znane?
Dinozaury to jedne z najlepiej poznanych prehistorycznych zwierząt. Dominowały na Ziemi od początku jury przez 135 milionów lat aż do końca kredy. Ciekawią nie tylko badaczy, ale również ludzi zupełnie niezwiązanych z nauką, a także dzieci, które uwielbiają kolekcjonować figurki zabawkowe tych ogromnych gadów. Przybliżamy historię tych zwierząt w pigułce oraz najlepiej znane gatunki dinozaurów.
1. Kiedy żyły dinozaury?
Dinozaury - ogromne gady lądowe żyły w erze mezozoicznej. Pojawiły się na Ziemi około 230 milionów lat temu, przez ponad 100 milionów lat były stworzeniami dominującymi na naszej planecie. Wymarły około 66 milionów lat temu, nie do końca wiadomo z jakiej przyczyny.
Co ciekawe, badacze z agencji kosmicznej NASA po wielu badaniach stwierdzili, że dinozaury żyły na naszej planecie, gdy była ona po zupełnie innej stronie Drogi Mlecznej.
Skąd takie wnioski? Słońce - nasza najjaśniejsza gwiazda porusza się wokół centrum galaktyki. Pełen obrót zajmuje Słońcu mniej więcej 250 mln lat. W obecnej chwili Ziemia oraz Słońce znajdują się w tym miejscu w galaktyce, gdzie były ostatnio w czasie triasu - ery, gdy dinozaury zaczynały pojawiać się na planecie.
2. Gatunki dinozaurów
Do dziś odkryto oraz nazwano około 1000 gatunków dinozaurów. Najstarsze były niewielkimi jak na te zwierzęta dwunożnymi stworzeniami, żywiącymi się owadami i jaszczurkami. Dzięki długim ogonom i krótkim przednim łapom z łatwością mogły łapać ofiarę.
Mniej więcej 200 milionów lat temu wyłoniły się z nich dwie grupy, które rozróżniamy na podstawie układu kości biodrowych:
- dinozaury ptasiomiednicowe (Ornithischia) - z miednicą o budowie ptasiej;
- dinozaury gadziomiednicowe (Saurischia) - z miednicą o budowie podobnej do budowy miednicy jaszczurek.
Dinozaury gadziomiednicowe dzielimy na dwie podstawowe grupy, które wyłoniły się w górnym triasie:
- dinozaury drapieżne (Theropoda) - chodziły na dwóch nogach, a ich pożywieniem było mięso, należał do nich m.in. kompsognatus i tyranozaur;
- dinozaury roślinożerne (Sauropodomorpha) - niektóre z nich miały niesamowicie długie szyje, które umożliwiały im, podobnie jak dziś żyrafom dostęp do liści, pędów i gałęzi, które rosną na szczytach drzew.
Dinozaury ptasiomiednicowe były gadami roślinożernymi. Najstarsze ich szczątki znalezione zostały w skałach wczesnej jury. Niektóre z nich chodziły na dwóch stopach np. Ornithopoda. Do dinozaurów tego rodzaju zaliczamy hydrozaury, iguanodonty czy dinozaury pancerne.
3. Najpopularniejsze gatunki dinozaurów
Przez miliony lat, gdy na Ziemi żyły dinozaury powstała ogromna ilość ich gatunków i rodzajów. Oto kilka najpopularniejszych przedstawicieli tych zwierząt!
3.1. Triceratops
Triceratops jest jednym z najlepiej znanych dinozaurów. Żył pod koniec kredy w Ameryce Północnej. Jego długość wynosiła 8 - 9 metrów, a waga do 12 ton. Najstarsze znalezione szczątki tego gada liczą 68 mln lat.
Triceratops był zwierzęciem roślinożernym, żył w stadzie. Posiadał 3 rogi (jeden na pysku i dwa nad oczami) oraz kryzę (strukturę kostną), która okrywała jego kark. Kołnierz oraz rogi służyły do ochrony przed drapieżnikami, a także były ozdobami w czasie pokazów godowych.
Triceratops posiadał ogromną głowę o wielkości do 2 metrów długości, która stanowiła niemal 1/3 długości jego ciała.
Dinozaur ten, podobnie jak dziś nosorożec, gdy chciał zaatakować wroga, szarżował na niego.
3.2. Tyranozaur (T-Rex)
Tyranozaur był naczelnym, mięsożernym drapieżnikiem tego samego okresu co wymieniony wyżej Triceratops i polował na ogromnych roślinożerców, między innymi więc także na niego. Zamieszkiwał region dzisiejszej Ameryki Północnej.
Przeciętna waga Tyranozaura wynosiła 4,5 - 8 ton, długość zaś nawet 12 metrów. Chodził na dwóch kończynach, jego przednie łapy były niewielkie, z dwoma palcami, do dziś nie ustalono, do czego mu służyły.
Tyranozaur miał wielką głowę osadzoną na krótkiej umięśnionej szyi, niezwykle muskularna tyle kończyny i stopy zakończone ogromnymi pazurami. Skórę Tyranozaura pokrywały okrągłe łuski.
3.3. Diplodok
Dinozaur roślinożerny o bardzo długiej szyi i ogonie, którego końcówka mogła przypominać bicz. Żył pod koniec jury na zachodzie Ameryki Północnej.
Jego głowa była niewielka z umieszczonymi na szczycie nozdrzami, osadzona na długiej szyi. Jego długie zęby umożliwiały zrywanie liście z krzewów i drzew.
Diplodok to jeden z największych dinozaurów poznanych przez człowieka. Jego wymiary mogły sięgać nawet 27 metrów długości (z czego 7 metrów przypadało na szyję). Jego waga mogla wynosić nawet 20 ton. Nogi diplodoka przypominały nogi słonia.
Ogon oraz ogromny pazur kończyny przedniej służył mu prawdopodobnie do obrony.
3.4. Inne znane gatunki dinozaurów
Wśród innych znanych nam gatunków dinozaurów znajdują się:
- Bronotozaur;
- Iguanodon;
- Pterodaktyl;
- Stegozaur;
- Gigantozaur;
- Allozaur;
- Eoraptor.
4. Dlaczego dinozaury wymarły?
Wyniki najnowszych badań ekspertów z Uniwersytetu w Edynburgu potwierdzają, że do wymarcia dinozaurów przyczynia się asteroida, która spadła na Ziemię w momencie najmniejszej stabilności ekosystemów (większa aktywność wulkanów i zwiększony poziom mórz), przez co dinozaury nie miały odpowiednich warunków do przeżycia.
Gdyby asteroida spadła na Ziemię w innym, "wygodniejszym" czasie, zwierzęta te miałyby szansę przetrwać, jednak w tym przypadku najprawdopodobniej nie pojawiłby się na Ziemi człowiek.
Kosmiczne zderzenie miało miejsce ponad 66 milionów lat temu, na obszarze dzisiejszego Meksyku. Następnie wywołało falę tsunami, gwałtowne pożary i trzęsienia ziemi, a powstałe pyły trafiły do atmosfery, przekształcając się w kwaśne deszcze niszczące roślinność i blokując dostęp do słonecznych promieni, co z kolei obniżyło na jakiś czas temperaturę na Ziemi.
Pył pokrył całą planetę, blokując fotosyntezę i uniemożliwiając dalszą ewolucję życia. Zmniejszyła się bioróżnorodność, co przyczyniło się do zdziesiątkowania dinozaurów roślinożernych i pozostawiło mniej zwierząt na końcu łańcucha pokarmowego.
Nie wszystkie dinozaury jednak zginęły w tym czasie. Dziś ich potomkami są m.in. kury, strusie i krokodyle.
