Depresja u dzieci i młodzieży
23 lutego to Międzynarodowy Dzień Walki z Depresją. Często zapominamy lub bagatelizujemy fakt, że na depresję chorują także dzieci. Tymczasem w Polsce co roku próby samobójcze podejmuje 6 tysięcy dzieci.
Depresja jest, według badań WHO, czwartą z najpoważniejszych chorób na świecie. Może ona dotyczyć każdego. Nie jest istotne miejsce zamieszkania, wiek, status społeczny, wykonywane zajęcie.
1. Objawy depresji u dzieci
Depresja zaliczana jest do zaburzeń afektywnych jednobiegunowych, czyli jej występowanie dotyczy sfery emocji. Oznakami stają się: obniżony nastrój, spadek poczucia własnej wartości, brak motywacji do działania, pesymistyczne myśli, czemu towarzyszyć może: bezsenność i brak apetytu.
Pełnoobjawowa depresja dotyczy niewielkiego odsetka dzieci (około 3 – 8 proc.), jednak jej występowanie wzrasta wraz z wiekiem i w przypadku nastolatków dotyczy już około 20 proc. z nich. Zastanawiając się nad depresją warto odnieść się do występujących w niej myśli samobójczych, które prowadzić mogą do prób lub czynów autodestrukcyjnych.
Przeświadczenie, że chorego do samobójstwa skłania zaniżone poczucie wartości, przekonanie o beznadziejności, niemożność uzyskania pomocy, uwolnienia się od swojego cierpienia, wycofanie, zwątpienie, jest sporym uogólnieniem. Te same wyznaczniki podaje się opisując depresję. Jednak nie każdy chory ma myśli samobójcze.
Nie jesteśmy w stanie oszacować, ile dzieci powinno zostać poddanych opiece medycznej. Obraz tej choroby u dzieci bywa inny niż u dorosłych. Przy występowaniu typowych objawów, takich jak: obniżona samoocena, przygnębienie, utrata energii, zanik zainteresowań, bezsenność czy myśli samobójcze, mogą pojawić się również gorsze oceny w szkole, agresja i pobudzenie. Te objawy często są bagatelizowane.
W tego typu analizach, uwagę należy zwrócić na zróżnicowanie ze względu na wiek. Do okresu dojrzewania chłopcy i dziewczęta na depresję chorują z jednakową częstotliwością. W trakcie i po pokwitaniu, dziewczęta zapadają na depresję dwa razy częściej.
Stwierdzono, że poczucie beznadziejności, wpływ na dokonanie próby samobójczej ma dopiero w środowisku starszej młodzieży. U chłopców znaczenie ma doświadczenie wykorzystywania seksualnego lub zaburzenia zachowania, u dziewczynek znaczenie mają zachowania depresyjne. Zróżnicowanie ze względu na płeć prawdopodobnie wynika z różnic w zmianach hormonalnych, jakie zachodzą u obojga płci oraz czynników społeczno-kulturowych.
2. Dane statystyczne
Według danych statystycznych samobójstwa stanowią drugą przyczynę zgonów młodzieży w większości krajów na świecie. Próby samobójcze częściej podejmują dziewczęta, natomiast odsetek samobójstw dokonanych jest wyższy u chłopców.
Statystyki dotyczące samobójstw wśród dzieci są zatrważające. Analizując je widzimy, że tylko w ubiegłym roku aż 177 dzieci odebrało sobie życie.
Dzieci do 13 roku życia popełniają samobójstwa – jednak ich liczba jest sporadyczna. Sytuacja wygląda inaczej przyglądając się sytuacji dzieci w wieku powyżej 13 roku życia. Odsetek porównywalny jest do liczby młodych osób, które giną w środkach komunikacji.
W statystykach nie odnotowuje się informacji o samobójstwach dzieci do 5 roku życia. Wynika to z ich niedojrzałości poznawczej. Wśród dzieci 10 – 14 lat odnotowano współczynnik samobójstwa 0,4/ 100 tys. Natomiast w przedziale wiekowym 15 – 19 lat współczynnik ten wynosił 9/100 tys. – z czego wynika, że co piąty umierający nastolatek umierał z powodu samobójstwa (dane GUS, 2013).
3. Przyczyny samobójstw
Według WHO stosunek występujących prób samobójczych do dokonywanych czynów samobójstw wynosi 15:1. W Polsce zamachu na swoje życie dokonuje prawie 6 tysiecy dzieci rocznie.
Przyczyny samobójstw są zróżnicowane ze względu na wiek. Przed okresem dojrzewania ogromny wpływ mają relacje rodzinne, a w wieku nastoletnim – konflikty rówieśnicze. Próba samobójcza może stanowić próbę sił, manipulację w doprowadzeniu do podjęcia pewnych decyzji, zwrócenie na siebie uwagi. Nie zawsze osoba podejmująca próbę samobójstwa, chce w rzeczywistości umrzeć. Samobójstwo bowiem to pewien proces.
4. Sygnały ostrzegawcze
Akt samobójczy jest ostatecznością, zanim do niego dojdzie każdy młody człowiek wysyła sygnały. Przejawiają się one np. w zmianach w zachowaniu, w niecodziennych konfliktach i zmianie rutyny. Dzisiejsza rzeczywistość niesie jednak ze sobą brak czasu otoczenia na tego typu zmiany. Rodzice ciągle pracując, starają się jedynie rekompensować dzieciom brak kontaktu emocjonalnego i fizycznego, w postaci prezentów.
Nauczyciele mają wielu podopiecznych i nie mają czasem środków, aby dostrzec sygnały dzieci. Znaczące miejsce w kwestii poszukiwania odpowiedzi zajmuje internet. Wirtualny świat przejął dominację w zakresie poradnictwa. Nastolatki znaleźć mogą tam pochwały przejścia „na drugą stronę”.
Młodych ludzi nie można pozostawić samych sobie. Często ich relacje z rodziną, samotność, konflikty z rówieśnikami wydają im się nie do rozwiązania. Mimo wołania o pomoc, nie otrzymują jej.