Co oznacza termin łożysko przodujące?
Rozpoznanie łożyska przodującego to potencjalnie bardzo ważna sytuacja dla matki i płodu. To jedna z najczęstszych przyczyn krwawienia z dróg rodnych w drugiej połowie ciąży. Niebezpieczeństwo wynika z ryzyka wystąpienia obfitego krwotoku. Zdarza się to dość rzadko, ale może prowadzić do śmierci. Dlatego po stwierdzeniu łożyska przodującego, kobieta musi przebywać w szpitalu pod ścisłym nadzorem położniczym. Powikłanie to zdarza się w 0–0,1 proc. porodów. Oznacza to, że łożysko nie umiejscowiło się na ścianie macicy. Znajduje się natomiast w okolicy ujścia wewnętrznego jej szyjki (łączy ona jamę macicy z pochwą, jej ujście wewnętrzne znajduje się w jamie macicy, a zewnętrzne – w pochwie).
1. Czynniki ryzyka przodującego łożyska
Niektóre kobiety są bardziej narażone na zagnieżdżanie się łożyska w nieprawidłowym miejscu. Dotyczy to m.in. pań, u których powikłanie to pojawiło się w poprzedniej ciąży. Ryzyko rośnie też u mam posiadających już kilkoro dzieci i zwiększa się z każdą kolejną ciążą. Dzieje się tak najprawdopodobniej dlatego, że w błonie śluzowej macicy powstają zmiany w miejscu, w którym znajdowały się poprzednie łożyska. Obszary te są mniej korzystne do zagnieżdżenia, więc umiejscawiają się coraz niżej.
Łożysko częściej usadawia się w dolnej części macicy u kobiet po zabiegu łyżeczkowania (polega na zeskrobaniu błony śluzowej macicy narzędziem ginekologicznym). Ciąża mnoga oraz wady wrodzone płodu również predysponują do powyższych zaburzeń. Prawdopodobnie łożysko przodujące może też pojawiać się po cięciu cesarskim i zapłodnieniu in vitro.
2. Objawy łożyska przodującego
Najbardziej charakterystycznym objawem jest pojawienie się niezbyt obfitego, niebolesnego krwawienia. Zwykle występuje nieoczekiwanie, np. podczas snu. Mogą mu towarzyszyć rytmiczne skurcze macicy. To tze. krwawienie anonsujące.
Najczęściej obserwuje się je około 34. tygodnia ciąży, ale może się zdarzyć nawet przed 30. tygodniem. Jego nasilenie zależy od wielu czynników (wiek ciążowy, rodzaj przodowania). Zdarza się (na szczęście bardzo rzadko), że pierwszy taki epizod występuje pod postacią obfitego krwotoku zagrażającego życiu. Kolejne krwawienia pojawiają się coraz częściej i są bardziej obfite.
Z występowaniem łożyska przodującego wiążą się charakterystyczne położenia płodu: podłużne pośladkowe (jest skierowany pośladkami do kanału rodnego), poprzeczne (oś ciała płodu i oś kanału rodnego są do siebie prostopadłe) lub ukośne.
3. Rozpoznanie łożyska przodującego
Najważniejszą rolę w rozpoznawaniu łożyska przodującego odgrywają dość charakterystyczne objawy oraz badanie ultrasonograficzne.
Przy podejrzeniu tego powikłania unika się badania wewnętrznego, ponieważ może spowodować groźny krwotok. Wykonuje się je tylko w wyjątkowych sytuacjach (np. przy wystąpieniu wątpliwości co do rozpoznania). Prowadzi je wówczas doświadczony lekarz w sali zaopatrzonej w odpowiedni sprzęt do ratowania życia.
Badanie USG wnosi wiele cennych informacji o usadowieniu łożyska. Jest bardzo dokładne i zwykle pozwala na postawienie rozpoznania.
Nowością w diagnostyce łożyska przodującego jest rezonans magnetyczny. Cechuje się większą dokładnością i rzadziej daje niepewne lub błędne wyniki. Jednak dostępność tego badania jest jeszcze niewielka.
4. Powikłania łożyska przodującego
Nieprawidłowe zagnieżdżenie łożyska, oprócz krwawień, może być przyczyną wielu innych problemów dotykających zarówno matkę, jak i płód:
- łożysko przyrośnięte (wrośnięte) – patologia polega na zbyt silnym przyleganiu łożyska do macicy, w trakcie porodu można je wydobyć tylko w sposób zabiegowy. Niekiedy połączenie jest tak silne, że trzeba usunąć całą macicę, aby uratować matkę;
- naczynia przodujące – to stan, kiedy naczynia płodu przebiegają w błonach płodowych nad ujściem wewnętrznym szyjki macicy. Krwawienie z tych naczyń podczas porodu może być przyczyną nagłego zgonu dziecka. Zaburzenie można rozpoznać w badaniu USG, jest bezwzględnym wskazaniem do wykonania cięcia cesarskiego;
- wady rozwojowe płodu;
- wewnątrzmaciczne ograniczenie wzrostu płodu;
- niedokrwistość u płodu – może się pojawić w wyniku krwawienia z naczyń płodowych;
- immunizacja matki – w czasie krwawienia może dojść do przedostania się krwi płodu do krwiobiegu kobiety. Jeżeli grupy krwi różnią się między sobą, przyszła mama może wyprodukować przeciwciała niszczące krwinki płodu.
Przy przestrzeganiu wszystkich zasad postępowania medycznego, kobiecie zazwyczaj nie grozi duże niebezpieczeństwo. Niestety, dzieci są znacznie bardziej narażone na wszelkie powikłania, włącznie ze zgonem w okresie okołoporodowym.
5. Leczenie łożyska przodującego
Ze względu na ryzyko ciężkiego krwotoku, może być prowadzone wyłącznie w szpitalu. Sposób postępowania jest uzależniony od wielu czynników: dojrzałości płodu, stanu ogólnego matki i dziecka, nasilenia krwawień.
Jeżeli płód jest jeszcze niedojrzały, a stan jego i kobiety na to pozwala, przyjmuje się postawę wyczekującą. Przed 35. tygodniem ciąży podaje się dożylnie steroidy, aby przyspieszyć rozwój płuc malucha (po tym okresie są one gotowe do życia poza organizmem mamy i nie trzeba stosować leków).
W razie nagłego porodu zwiększa to jego szanse na przeżycie. Jeśli kobieta odczuwa skurcze macicy, próbuje się je wyciszać środkami tokolitycznymi (β-mimetykami, antagonistami wapnia, siarczanem magnezu). Każdy kolejny dzień w brzuchu matki zwiększa dojrzałość płodu, a co za tym idzie – zdolność do życia w świecie zewnętrznym.
Po zakończeniu rozwoju najważniejszych narządów (około 37. tygodnia) albo przy wystąpieniu komplikacji zagrażających zdrowiu lub życiu, natychmiast kończy się ciążę.
Poród może się odbyć wyłącznie drogą cięcia cesarskiego. Pojawiają się jednak głosy, że można spróbować rodzić siłami natury, gdy brzeg łożyska znajduje się powyżej 2 cm od ujścia wewnętrznego szyjki. Jeżeli jest bliżej, ryzyko powikłań jest zbyt duże i ciążę rozwiązuje się operacyjnie.