Biometryczne wymiary płodu

W czasie badań USG w ciąży lekarz będzie oznaczał szereg wymiarów dziecka, podając często jedynie ich dziwnie brzmiące skróty. Program komputerowy obsługujący aparat USG obliczał zaś będzie odpowiadające tym wymiarom tygodnie ciąży. Po wyjściu z gabinetu oprócz zdjęcia pociechy dostaniesz zapewne tabelkę lub listę tych wymiarów. Wymiary te często są przyczyną konsternacji, a nawet niepokoju rodziców. Pamiętaj, że lekarz jest osobą kompetentną w ich ocenie i jeśli on nie widzi w nich nic niepokojącego, to nie masz powodów, by się martwić na zapas.

1. Wymiary oznaczane podczas badania USG

Wszystkie podawane wymiary mają ważną rolę diagnostyczną w ocenie zdrowia i poprawności rozwoju dziecka. Przy czym ich interpretacja nie sprowadza się jedynie do porównania wymiaru z faktycznym czasem trwania ciąży. Lekarz porównuje poszczególne wymiary, by ocenić harmonijność rozwoju dziecka. Ponadto stanowią one pomoc diagnostyczną przy ocenie ryzyka wystąpienia pewnych wad genetycznych i rozwojowych, na które wskazywać może obraz badania USG i ewentualne czynniki ryzyka u rodziców.

Oznaczanie wymiarów w ciąży można podzielić na dwa okresy. W pierwszym trymestrze oznaczana jest wielkość pęcherzyka ciążowego i pęcherzyka żółtkowego, a następnie wielkość zarodka. Wymiary te służą przede wszystkim precyzyjnemu oznaczeniu wieku ciąży, a w dalszej perspektywie, w razie podejrzenia obumarcia zarodka czy nieprawidłowego jego rozwoju, służyć mogą weryfikacji poprawności tego rozwoju. W drugim i trzecim trymestrze, gdy płód jest już dobrze rozwinięty i stosunkowo duży, oznacza się szereg wymiarów, które charakteryzują poszczególne części jego ciała (głowę, brzuszek, długość nogi, etc.). Oceniając te wymiary, można stwierdzić, czy dziecko rozwija się w tempie odpowiadającym tygodniowi ciąży, tj. czy nie rozwija się zbyt wolno lub zbyt szybko, oraz czy jego rozwój jest harmonijny, tj. czy wartości poszczególnych wymiarów odpowiadają temu samemu okresowi ciąży. Poniżej znajdziesz opis najczęściej oznaczanych wymiarów.

Zobacz film: "#dziejesięnazywo: Czym są badania prenatalne?"

W pierwszym trymestrze oznaczamy wymiary:

• wielkość pęcherzyka ciążowego – GS (gestational sac) – jest pierwszym oznaczanym wymiarem w razie ultrasonograficznego stwierdzenia ciąży czy badania ciąży na początku pierwszego trymestru. Jest to wielkość pęcherzyka, w którym zaczyna rozwijać się zarodek. Wartość GS jest możliwa do oznaczenia, zanim zarodek będzie na tyle duży, by można go było dobrze zobrazować i zmierzyć. W praktyce oznacza się tę wielkość od czwartego do siódmego tygodnia ciąży,
• wielkość ciałka żółtego – YS (yolc sac) – jest wymiarem podawanym od piątego do dziesiątego tygodnia ciąży. Charakteryzuje się on pewną wartością diagnostyczną – zbyt duże ciałko żółte wskazywać może na nieprawidłowy rozwój ciąży i nadchodzące poronienie,
• wielkość zarodka – CRL (crown to rump length) – jest pierwszą wielkością dziecka, jaką się mierzy w badaniach USG. Jest to długość dziecka mierzona od czubka głowy do najniżej położonej części miednicy. Ponieważ u małego zarodka nie jest możliwe zmierzenie długości nóg, w zastępstwie długości ciała podaje się ten wymiar, który u dorosłego człowieka odpowiada długości tułowia, szyi i głowy. Wymiar ten oznacza się od szóstego tygodnia, kiedy pierwszy raz można zobrazować zarodek, do około dwudziestego tygodnia, kiedy w zamian można wprowadzić wymiar CHL (patrz niżej), mierzący całkowitą długość dziecka, łącznie z kończynami dolnymi.

W drugim i trzecim trymestrze najczęściej oznaczane wymiary to:

• długość ciała dziecka – CHL (crown to heel length) – jest to całkowita długość dziecka mierzona od czubka głowy po spód pięty. Oznaczana jest mniej więcej od dwudziestego tygodnia ciąży do jej rozwiązania. Nie wszyscy lekarze oznaczają wymiar CHL,
• obwód główki – HC (head circumference) – jest to obwód główki w najszerszym miejscu. Jest dobrym wskaźnikiem stopnia rozwoju płodu i może służyć do szacowania wieku ciąży w drugim trymestrze,
• wymiar dwuciemieniowy – BPD (biparietal diameter) – jest to szerokość główki mierzona na odpowiednim poziomie. Jej porównanie z obwodem główki pozwala stwierdzić ewentualne krótkogłowie lub długogłowie. Jest to bardzo precyzyjny pomiar. Duży wymiar główki w porównaniu do reszty ciała może wskazywać na niedożywienie płodu,
• wymiar potyliczno-czołowy – OFD (occipitofrontal diameter) – długość pomiędzy potylicą a czołem główki. Wymiar ten jest uzupełnieniem wymiarów BPD i HC w ocenie wielkości i kształtu główki,
• długość kości udowej – FL (femur length) – w drugiej części pierwszego trymestru może stanowić wskaźnik do oznaczania wieku ciąży. W starszej ciąży służy określaniu długości kończyn, niska wartość w trzecim trymestrze w porównaniu z innymi wymiarami może wskazywać na karłowatość dziecka czy inne wady rozwojowe. Jest bardziej precyzyjnym pomiarem niż CHL w drugim i trzecim trymestrze,
• długość kości ramiennej – HL (humerus length) – podawana przez lekarzy rzadko, jest uzupełnieniem wymiaru FL lub może być traktowana zamiennie,
• obwód brzuszka – AC (abdominal circumference) – jest to obwód brzuszka mierzony na wysokości żołądka i wątroby. Służy ocenie proporcjonalności i harmonijności rozwoju dziecka. Nieproporcjonalność tego wymiaru w stosunku do innych wskazywać może na pewne wady rozwojowe.

2. Jak interpretować wymiary (siatki centylowe)

Jako wartość referencyjną dla poszczególnych wymiarów, przy określaniu prawidłowości rozwoju płodu, podaje się zwykle średnią czy medianę wymiaru dla danego dnia, a w drugim i trzecim trymestrze dla tygodnia ciąży. Nie należy traktować tych pojedynczych wartości jako wyznacznika zdrowia naszego dziecka. Należy pamiętać, że średnie, statystyczne dziecko nie istnieje, a każde rozwija się w swoim tempie. Dlatego oprócz średnich podaje się często wartości skrajnych centyli. W naszych artykułach o przebiegu kolejnych tygodni ciąży podane zostały szacowane wartości dla piątego i dziewięćdziesiątego piątego centyla.

Piąty centyl to taka wartość, że jedynie pięć procent dzieci posiada daną cechę na poziomie niższym od niego. Podobnie dziewięćdziesiąty piąty centyl to wartość, od której większymi wymiarami może pochwalić się pięć procent największych dzieci.

Próbując samodzielnie oceniać rozwój dziecka, należy zwracać uwagę przede wszystkim na jego harmonijność, tj. dobrze, jeśli wszystkie wymiary znajdują się w pobliżu tego samego centyla czy średniej. Ponadto należy pamiętać, że niscy rodzice raczej będą cieszyć się mniejszym noworodkiem, a wysocy większym. Te indywidualne różnice będą się uwidaczniać coraz bardziej wraz z postępem ciąży i wzrostem maluchów. Na koniec warto mieć na uwadze, że tabele centylowe powstawały na bazie pewnej obserwowanej populacji z przeszłości, która może nie odpowiadać dzisiejszym realiom.