Ustawa żłobkowa
4 kwietnia 2011 roku weszła w życie ustawa z 4 lutego 2011 roku o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 (Dz. U. Nr 45, poz. 235). Jest to tzw. ustawa żłobkowa. Znajdują się w niej uregulowania dotyczące tworzenia, funkcjonowania i finansowania miejsc opieki nad małymi dziećmi.
1. Jak założyć żłobek?
Zgodnie z ustawą przestał on być zakładem opieki zdrowotnej, co oznacza, że zmieniły się wymagania lokalowe i sanitarne, jakie placówka musi spełniać, by zostać żłobkiem. Ponadto nie podlega już dłużej resortowi zdrowia. Pieczę nad żłobkami przejmuje Ministerstwu Pracy i Polityki Społecznej.
Żłobki i kluby dziecka mogą być tworzone przez:
- gminy (w formie gminnych jednostek budżetowych);
- osoby fizyczne;
- osoby prawne;
- jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, np. stowarzyszenia.
Zarówno żłobki jak i kluby dziecięce działają w oparciu o własny statut i regulamin. Mogą starać się o dotację celową z budżetu gminy na każde dziecko objęte opieką. Każdy żłobek lub klub dziecka musi być wpisany do specjalnych rejestrów. Obowiązek ten dotyczy również już istniejących placówek, mających 3 lata na wprowadzenie koniecznych zmian tak, by ich działalność była zgodna z zapisami ustawy.
Opiekunem zarówno w żłobku, jak i klubie może być:
- dyplomowana pielęgniarka;
- dyplomowana położna;
- opiekunka dziecięca;
- nauczyciel wychowania przedszkolnego;
- nauczyciel edukacji wczesnoszkolnej;
- pedagog opiekuńczo wychowawczy.
Ponadto opiekunem może zostać osoba z co najmniej średnim wykształceniem, która ma za sobą co najmniej dwuletnie doświadczenie w opiece nad maluchami do 3 roku życia (nie chodzi tu rzecz jasna o bycie rodzicem), jak również osoba, która odbyła odpowiednie, trwające 280 godzin szkolenie. W jego trakcie musi odbyć 80 godzin praktyk zawodowych, przybierających postać zajęć praktycznych pod kierunkiem osoby posiadającej wymagane kwalifikacje. W sytuacji, gdy w żłobku ma przebywać więcej niż 20 dzieci, musi zostać w nim zatrudniona chociaż jedna dyplomowana pielęgniarka lub położna. Klub tego wymogu spełniać nie musi. Na jednego opiekuna nie może przypadać więcej niż 8 dzieci, a gdy w grupie są dzieci niepełnosprawne lub takie, które nie ukończyły pierwszego roku życia, maksimum 5 dzieci.
Do żłobka można oddać pod opiekę dziecko od 20 tygodnia jego życia do trzeciego roku. W określonych sytuacjach wiek ulega wydłużeniu do lat 4. W klubie dziecka może znaleźć się maluch, który ukończył rok. Górna granica jest taka sama.
W żłobku czas opieki wynosi maksymalnie 10 godzin dziennie. Dopuszcza się jednocześnie wydłużenie go za odpowiednią dopłatą. W klubach dzieci przebywać mogą maksymalnie 5 godzin, bez opcji wydłużenia tego czasu. Żłobek w odróżnieniu od klubu ma obowiązek zapewnić dzieciom wyżywienie.
W żłobku powinny znaleźć się, co najmniej 2 pomieszczenia, w klubie wystarczy jedno. Ważny jest również dostęp bezpośredni do własnego, odgrodzonego placu zabaw.
2. Dzienny opiekun
Opiekuna dziennego na podstawie umowy cywilno prawnej o świadczenie usług (prz. K.C. dotyczące umowy zlecenia) zatrudnia gmina (wójt/burmistrz/prezydent). Rodzice ponoszą koszty opieki i wyżywienia dziecka. Gmina ma obowiązek zawrzeć umowę ubezpieczenia opiekuna od odpowiedzialności cywilnej i opłacać za nią składki. Opiekun może wywiązywać się ze swych obowiązków, określonych w umowie, zarówno w lokalu własnym (warunki pozwalające na zapewnienie bezpieczeństwa dzieciom), jak i w lokalu przeznaczonym na ten cel przez gminę. Gmina ma również obowiązek nadzorowania pracy opiekuna i warunków panujących w lokalu.
Opiekun musi zapewnić dziecku zarówno opiekę pielęgnacyjną, jak i wychowawczo edukacyjną. Opiekunem dziennym może zostać osoba, która niejako daje gwarancje właściwej opieki. Nie może zostać nim np. ktoś, kto jest bądź był pozbawiony w jakimkolwiek stopniu władzy rodzicielskiej, nie wywiązuje się z obowiązku alimentacyjnego, został skazany prawomocnym wyrokiem za przestępstwo umyślne. Musi odbyć 140-godzinne szkolenie, jeżeli nie posiada odpowiednich kwalifikacji. Jeżeli takowe ma, czeka go 40 godzin zajęć uzupełniających m.in. z zasad udzielania pierwszej pomocy dziecku.
Opiekun dzienny może zajmować się maksymalnie 5 dzieci, wśród nich mogą znajdować się również jego własne. Gdy w grupie znajdzie się maluch, który nie ukończył roku, jest niepełnosprawny lub wymaga szczególnej opieki, a maksymalna ilość dzieci to troje. Do opiekuna dziennego mogą trafić dzieci od 20 tygodnia życia do lat 3.
3. Niania dla dziecka
Ustawa właściwie nie określa żadnych szczególnych przesłanek, które powinna spełniać osoba, chcąca zostać nianią. Zakres jej obowiązków, sposób wywiązywania się z nich, nadzór, wynagrodzenie itd. określane są w cywilno-prawnej umowie, zawieranej przez nią z rodzicami dziecka. Ustawa określa jedynie, że niani pod opiekę można oddać dziecko 20 tygodniowe. Jedyny punkt, który może mieć istotne znaczenie, mówi o tym, że nazywając zawieraną umowę o świadczenie usług (prz. K.C. dotyczące umowy zlecenia) „umową uaktywniającą”, rodzic uzyskuje od państwa wsparcie przy opłacaniu składek zusowskich. By z tej pomocy skorzystać, należy spełnić ściśle określone warunki. Ponad to MPiPS prowadzi program „Maluch” mający na celu wsparcie finansowe samorządów w tworzeniu nowych i adaptacji już istniejących placówek.
Firmy, które zdecydują się na założenie przyzakładowego żłobka czy klubu dziecka będą mogły wydatki związane z ich prowadzeniem zaliczyć do nieopodatkowanych kosztów uzyskania przychodów. Na tworzenie punktów opieki będą mogły przeznaczyć środki z zakładowego funduszu socjalnego. Również uczelnie mogą organizować wymienione placówki dla dzieci swych studentów oraz pracowników i ta działalność będzie zwolniona z podatku.
To jedynie niektóre z zagadnień poruszanych w ustawie i w aktach wykonawczych. Czy przyniosą zakładany rezultat i ułatwią dostęp do różnych form opieki dla małych dzieci, przyszłość pokaże. Oby i w tym przypadku nie znalazło zastosowania powiedzenie: „miało być dobrze, a wyszło jak zawsze”.