Alergia na białka mleka krowiego to najczęstsza alergia pokarmowa u dzieci. Wyniki badania BioStat dla WP
Alergia na białka mleka krowiego (ABMK) jest jedną z najczęstszych alergii pokarmowych u dzieci do trzeciego roku życia. Prawie połowa - 48,3 proc. - rodziców zadeklarowała, że nie posiada wystarczającej wiedzy na temat opieki nad maluchem, który na nią cierpi. Takie wnioski płyną z badania "Bilans zdrowia dziecka" przeprowadzonego przez BioStat dla WP Parenting.
1. Czym jest ABMK?
Alergia na białka mleka krowiego (ABMK) jest jedną z najczęstszych alergii, z którą zmagają się dzieci w pierwszych latach życia.
Jak wygląda stan wiedzy rodziców na temat tego schorzenia?
Wyniki najnowszego badania BioStat dla WP Parenting pokazują, że nad tą świadomością należy jeszcze popracować.
Prawie połowa - 48,3 proc. - rodziców zadeklarowała, że "zdecydowanie nie" (17,6 proc.) lub "raczej nie" (30,7 proc) posiada wystarczającej wiedzy na temat opieki nad dzieckiem z alergią na białka mleka krowiego. Odpowiedź "ani tak, ani nie" wybrało 24,5 proc rodziców. Natomiast 18,7 proc stwierdziło, że "raczej posiada taką wiedzę". Odpowiedź "zdecydowanie tak" wybrało jedynie 8,6 proc. rodziców.
Inaczej prezentują się wyniki badania przeprowadzonego na grupie rodziców, którzy wychowują małego alergika. Odpowiedzi "zdecydowanie tak" udzieliło 12,8 proc. ankietowanych, a 25,6 proc. odpowiedziało - "raczej tak".
Dlatego tak ważne jest przekazywanie rzetelnych informacji i obalanie mitów na temat alergii na białka mleka krowiego.
Zacznijmy od podstaw.
2. Kluczowe objawy
Ekspertka tłumaczy, że układ odpornościowy dziecka z ABMK traktuje białka zawarte w mleku krowim, jak niepożądany składnik pokarmu i uruchamia reakcję zapalną. Wynikające z tej odpowiedzi układu immunologicznego objawy chorobowe są różnorodne. Najczęściej dotyczą skóry i przewodu pokarmowego, a ich nasilenie i rozległość uzależnione są od wielu czynników.
- Gama tych symptomów jest bardzo szeroka - od drobnych wysypek, poprzez zmiany wypryskowe ze świądem, aż po obrzęk skóry i tkanki podskórnej. W zakresie objawów z przewodu pokarmowego dominują: intensywne ulewanie, wymioty treścią pokarmową, luźne stolce z domieszkami śluzu lub krwi, bóle brzucha, nudności - wylicza w rozmowie z WP Parenting specjalistka z zakresu pediatrii i alergologii dr n. med. Anna Zawadzka-Gralec.
Zdaniem rodziców najczęstszymi objawami alergii na białka mleka krowiego są: częste ulewania i wymioty (65,2 proc.), biegunka lub zaparcie (64,8 proc.), atopowe zapalenie skóry (63,9 proc.), obrzęk warg i powiek (22,3 proc.), zaburzenia przyrostu masy ciała (20,2 proc.), krew w stolcu (20 proc.), świszczący oddech (11,4 proc.).
Natomiast rodzice, których dzieci mają zdiagnozowaną alergię na białka mleka krowiego, odpowiadali:
3. Różne postacie choroby
Ekspertka podkreśla, że przebieg choroby jest indywidualnie zmienny. U niektórych dzieci mogą występować tylko pojedyncze objawy, a u innych chorych symptomów może być wiele. W zależności od nasilenia objawów oraz ich niekorzystnego wpływu na zdrowie i rozwój malucha wyróżniono dwie postacie choroby: łagodną do umiarkowanej oraz ciężką.
Z badania BioStatu wynika, że respondenci zdają sobie z tego sprawę. Zdaniem 24,2 proc. alergia na białka mleka krowiego może przybierać różną postać. Ponadto deklarują, że wiedzą, czym się różnią. Jednak aż 50,4 proc. słyszało, że alergia przybiera różne formy, natomiast nie wie, czym one się różnią. A 25,3 proc. nie słyszało o różnych postaciach alergii na białka mleka krowiego.
A jak wyglądają wyniki wśród grupy rodziców, których dzieci mają alergię na białka mleka krowiego?
- Jeżeli objawy chorobowe mają niewielkie nasilenie i nie wpływają na rozwój dziecka, to mówimy o łagodnej lub umiarkowanej postaci alergii. W przypadku manifestacji skórnej mogą wówczas występować grudkowe wysypki, ograniczone zmiany wypryskowe, suchość skóry z pogrubieniem jej zewnętrznej warstwy (skóra dziecka miejscami przypomina "skórę krokodyla"). Zmiany zapalne zajmują niewielkie obszary skóry. W zakresie przewodu pokarmowego często pojawiają się uporczywe ulewania, nieprawidłowe stolce, bóle brzucha - wyjaśnia Zawadzka-Gralec.
Natomiast o ciężkiej postaci ABMK mówimy, kiedy objawy są nasilone i bardzo dokuczliwe.
- Zmiany wypryskowe na skórze są rozległe, łatwo ulegają zakażeniu, sączą się i swędzą - utrudniając sen. Stolce maluszka są liczne i obfite, zawierają pasma śluzu lub krwi. Często pogarsza się apetyt dziecka, co prowadzi do zahamowania tempa jego rozwoju - podnosi ekspertka.
- Kolejna sytuacja to gwałtowne, szybko narastające reakcje anafilaktyczne występujące już w trakcie spożywania pokarmu zawierającego białka mleka krowiego lub w krótkim czasie po posiłku. Najczęściej reakcje anafilaktyczne rozpoczynają się od licznych i silnie swędzących bąbli pokrzywkowych na skórze dziecka. Następnie pojawiają się inne objawy: świszczący oddech lub suchy "krtaniowy" kaszel, czasem również wymioty. Następuje spadek ciśnienia tętniczego czy zaburzenia świadomości. Są to sytuacje, które stanowią zagrożenie dla zdrowia, a nawet życia dziecka i wymagają niezwłocznego wezwania fachowej pomocy - dodaje.
Alergolożka podkreśla, że świadomość podziału alergii na białka mleka krowiego na postać łagodną, umiarkowaną oraz ciężką jest bardzo ważna, ponieważ w zależności od ciężkości choroby, kiedy dziecko nie jest karmione piersią, lekarz zaleci odpowiedni preparat mlekozastępczy.
4. Żywienie małego alergika
Jeśli choroba alergiczna przebiega łagodnie lub z umiarkowanym nasileniem objawów, wówczas, jeśli dziecko nie jest karmione piersią, w postępowaniu dietetycznym, wykorzystuje się specjalistyczne preparaty mlekozastępcze o znacznym stopniu hydrolizy białka tzw. silne hydrolizaty.
- Preparaty te zawierają niewielkie fragmenty struktur białkowych mleka (peptydy). W przypadku ciężkiego przebiegu alergii u chorych stosuje się mieszanki mlekozastępcze elementarne inaczej nazywane aminokwasowymi, które nie zawierają nawet śladowych ilości białek mleka krowiego - wyjaśnia ekspertka.
- Zatem, jeśli rodzic zauważy, że u dziecka, które jest karmione mieszanką modyfikowaną, pojawiają się zmiany na skórze, dziecko zaczyna się drapać, a do tego pojawiają się objawy ze strony układu pokarmowego, to powinien udać się do specjalisty. Wówczas przeprowadzi diagnostykę i jeśli stwierdzi alergię na białka mleka krowiego, zaleci u dziecka eliminacyjną dietę bezmleczną w oparciu o specjalistyczną mieszankę mlekozastępczą - dodaje Zawadzka-Gralec.
Doktor podkreśla, że po wprowadzeniu takiego preparatu już w ciągu kilkunastu dni dziecko powinno poczuć się lepiej.
- Okres obserwacji malucha po wprowadzeniu specjalistycznego preparatu mlekozastępczego powinien trwać od dwóch do czterech tygodni. Mieszanek nie powinniśmy zmieniać zbyt szybko. Zamiana jednego preparatu na inny z tej samej grupy nie gwarantuje poprawy, nie ma uzasadnienia i może być niekorzystna dla zdrowia chorego dziecka. Brak poprawy po konkretnym preparacie wymaga powtórnego przeanalizowania całej historii choroby pacjenta - podkreśla alergolożka.
W badaniu respondenci wypowiedzieli się także na temat produktów, które można stosować u dzieci z alergią na białka mleka krowiego. Zdaniem 76,2 proc. są to specjalistyczne preparaty mlekozastępcze, 44 proc. zdecydowało się na mleko modyfikowane na bazie mleka koziego, 32,2 proc. na napoje roślinne, np. owsiane, migdałowe, 29 proc. na mleko modyfikowane, 25,8 proc. na mleko kozie. Natomiast 3,6 proc. wskazało produkty mleczne takie jak jogurty, serki.
5. Preparaty mlekozastępcze
Ekspertka podkreśla, że w diecie dziecka z alergią na białka mleka krowiego napoje roślinne nie mogą stanowić alternatywy dla specjalistycznych mieszanek mlekozastępczych, ponieważ nie realizują one zapotrzebowania malucha na energię i składniki odżywcze.
- Nie ma zamienności i równorzędności pomiędzy wartością odżywczą specjalistycznych preparatów mlekozastępczych i napojów roślinnych. Dziecko, które w pierwszym roku życia bardzo intensywnie się rozwija, musi być zabezpieczone, jeśli chodzi o żywienie, w odpowiednią, dostosowaną do aktualnych potrzeb organizmu proporcję węglowodanów, tłuszczów, białek, witamin i składników mineralnych, a tego nie gwarantują napoje roślinne. Ponadto niektóre składniki zawarte w napojach roślinnych to silne alergeny, które mogą powodować reakcje nadwrażliwości alergicznej - tłumaczy Zawadzka-Gralec.
Alergolożka podkreśla także, że spożywanie mleka innych ssaków, np. koziego, nie jest rekomendowane ze względu na ryzyko wystąpienia reakcji krzyżowych. Białka zawarte w mleku różnych ssaków są do siebie podobne i mogą zostać rozpoznane przez układ odpornościowy małego alergika jako białka mleka krowiego, co spowoduje wystąpienie objawów chorobowych.
Wśród niektórych rodziców panuje przekonanie, że jeśli dziecko ma alergię na białka mleka krowiego i karmione jest specjalistycznym preparatem mlekozastępczym, to po skończeniu przez malucha pierwszego roku życia można zrezygnować z podawania tego typu produktów, mimo że dziecko nie nabyło jeszcze tolerancji na mleko.
Odpowiedź, że "zdecydowanie" można zrezygnować z podawania takiego preparatu dziecku, wybrało 7,5 proc. respondentów, odpowiedź "raczej tak" 18,2 proc., a "ani tak, ani nie" 23,6 proc. Natomiast 35,2 proc. zaznaczyło odpowiedź "raczej nie", a 15,5 proc. "zdecydowanie nie".
- Absolutnie nie należy samodzielnie, bez konsultacji z lekarzem, podejmować decyzji o rezygnacji ze specjalistycznego preparatu mlekozastępczego. Niestety część dzieci po skończeniu pierwszego roku życia "nie wyrasta" z alergii na białka mleka krowiego. Mamy coraz większą grupę chorych, którzy mając dwa, pięć, a nawet więcej lat, i nadal nie nabyli tolerancji na białka mleka krowiego i wymagają dalszego stosowania diety bezmlecznej, która powinna być prawidłowo zbilansowana, aby nie zakłócić rozwoju młodego organizmu - alarmuje alergolożka.
6. Diagnostyka to podstawa
Zawadzka-Gralec podkreśla, że kluczową rolę w diagnozowaniu alergii na białka mleka krowiego odgrywa lekarz, który po prawidłowym rozpoznaniu alergii pomoże w doborze odpowiedniego produktu.
- Rzetelnie przeprowadzona diagnostyka w przypadku alergii na białka mleka krowiego jest kluczem do sukcesu. Jeśli rodzice zauważą niepokojące objawy u dziecka, to w pierwszej kolejności powinni się z nim wybrać do lekarza pierwszego kontaktu (pediatry lub do lekarza rodzinnego). Jeśli medyk stwierdzi, że dalsza diagnostyka jest konieczna, wtedy skieruje dziecko do alergologa lub gastrologa, a w razie potrzeby zaleci także konsultację z dietetykiem - podkreśla lekarka.
Jednak jak pokazuje badanie, zdarzają się sytuacje, w których rodzice tego wsparcia - związanego z opieką nad dzieckiem z alergią na białka mleka krowiego - nie otrzymują.
7. ABMK i nietolerancja laktozy to dwa różne schorzenia
Rodzice niekiedy napotykają również trudności w rozróżnieniu alergii na białka mleka krowiego od nietolerancji laktozy, a niektórzy z nich sądzą, że jest to ten sam problem zdrowotny.
18,7 proc. ankietowanych stwierdziło, że alergia na białka mleka krowiego i nietolerancja laktozy "to jest to samo, nazwa stosowana jest wymiennie".
A tak prezentowały się odpowiedzi w grupie osób, których dzieci mają zdiagnozowaną alergię.
- Należy stanowczo podkreślić, że nietolerancja laktozy i alergia na białka mleka krowiego to dwa różne schorzenia. Nie ma potrzeby rutynowej eliminacji laktozy z diety dziecka z ABMK. Z drugiej strony podanie maluchowi, który cierpi na taką alergię, produktu bez laktozy, nie jest właściwym posunięciem. Powód? Preparat bezlaktozowy może zawierać pełne białka mleka krowiego - podsumowuje Zawadzka-Gralec.
Ekspertka dodaje, że laktoza odgrywa ważną rolę w dobrym funkcjonowaniu organizmu dziecka.
Badanie "Alergie dzieci na białka mleka krowiego" zostało przeprowadzone od 30 października do 6 listopada 2023 roku przez Centrum Badawczo-Rozwojowe BioStat® metodą CAWI wśród 466 rodziców dzieci w wieku do 3 lat, mieszkających na terenie Polski.
Anna Klimczyk, dziennikarka Wirtualnej Polski
Masz newsa, zdjęcie lub filmik? Prześlij nam przez dziejesie.wp.pl
