Rodzicielstwo bliskości. Jak zbudować silną więź z dzieckiem?

Rodzicielstwo bliskości to podejście do dzieci, które zakłada nawiązanie ze swoją pociechą więzi opartej na bezpieczeństwie i szacunku. Jak wygląda to w praktyce? I z jakimi mitami muszą mierzyć się rodzice wychowujący swoje dziecko w duchu rodzicielstwa bliskości?

1. Rodzicielstwo bliskości. Co to jest?

Jak tłumaczy Agnieszka Stein w książce "Dziecko z bliska", rodzicielstwo bliskości to spolszczona nazwa podejścia, które jego popularyzator William Sears nazwał "attachment parenting" (rodzicielstwo oparte na więzi, przywiązaniu).

Tworząc ją, pediatra inspirował się pracą rozpoczętą przez Johna Bowlby'ego i Mary Ainsworth, którzy w latach 50. XX wieku opracowali teorię więzi.

Zobacz film: "Jak twój maluszek rozwija się w brzuchu?"

Biblią rodziców, którzy chcą wychowywać swoje dziecko w duchu rodzicielstwa bliskości, jest "Księga Rodzicielstwa Bliskości" (ang. The Attachment Parenting Book) Williama i Martha'y Sears. W Polsce książka ukazała się nakładem wydawnictwa Mamania. I to właśnie w niej znajdziemy definicję tytułowego pojęcia, która brzmi: "Rodzicielstwo bliskości to nauka odczytywania znaków dawanych przez twoje dziecko i odpowiedniego na nie reagowania".

1.1. Rodzicielstwo bliskości: filary oparte na biologicznych potrzebach dziecka

By ułatwić rodzicom wychowywanie dziecka w duchu rodzicielstwa bliskości, Sears'owie opracowali pewne narzędzia (filary), które mają pomóc opiekunom. Nie trzeba używać ich wszystkich. Wystarczy wybrać tylko te, które będą pasowały do indywidualnych potrzeb rodziców i dziecka.

• Bliskość od pierwszej chwili
• Karmienie piersią
• Noszenie dziecka przy sobie
• Spanie z dzieckiem
• Słuchanie płaczu swojego dziecka
• Równowaga i granice
• Wystrzeganie się trenerów dzieci

Filary rodzicielstwa bliskości to narzędzia, które mają uwrażliwić rodziców na sygnały wysyłane przez dziecko. I to nie tylko w pierwszych tygodniach i miesiącach jego życia!

"Naturalny poród, karmienie piersią, noszenie w chuście i spanie z dzieckiem nie są warunkami czy celami rodzicielstwa bliskości, tylko narzędziami, które mogą pomóc w budowaniu relacji z dzieckiem na początkowym jej etapie. Ta relacja to także wszystko to, co dzieje się potem. Żyć w duchu rodzicielstwa bliskości warto nie tylko przez pierwsze trzy lata od narodzin dziecka, ale tak naprawdę przez całe życie i we wszystkich relacjach. Każda chwila przynosi nowe wyzwania, ale to, co wypracowane wcześniej, procentuje na kolejnych etapach. Rodzice mają szansę na wyjątkową relację z dzieckiem, któe jest ufne, wewnątrzsterowne, odważne, które w swoich trudnościach bez obaw zwraca się do swoich rodziców" – w książce "Dziecko z bliska" tłumaczy Agnieszka Stein.

2. Rodzicielstwo bliskości – zasady

Rodzicielstwo bliskości... nie ma zasad. Searsowie zresztą polemizowali z rodzicielstwem opartym na sztywnych regułach. Propagowali elastyczność i indywidualizm, bo przecież każda relacja między dzieckiem a rodzicem jest inna.

2.1. Rodzicielstwo bliskości a kary

Karanie i nagradzanie dzieci to jedne z częściej wykorzystywanych metod wychowawczych. Najnowsza wiedza psychologiczna pozwala jednak na stwierdzenie, że... to nie działa. Co więcej, nie wpływa pozytywnie na rozwój naszych pociech.

Co chcemy uzyskać, stosując karę? Najczęściej chodzi o posłuszeństwo, i to niezależnie od tego, jakie jest zdanie dziecka na dany temat oraz jakimi intencjami się kieruje. W rodzicielstwie bliskości uwzględnia się te aspekty. Dziecko ma prawo powiedzieć "nie". Szanuje się jego zdanie. I pozwala popełniać błędy, bo to uczy go radzenia sobie w trudnych sytuacjach.

3. Rodzicielstwo bliskości. Na czym (nie) polega?

Wokół tematów rodzicielstwa bliskości funkcjonuje wiele mitów. Te dość często daje się usłyszeć od osób, które nie wiedzą, na czym polega to podejście.

Usłyszeć można, że:

• rodzicielstwo bliskości to chwilowa moda (a tymczasem to nic innego jak stary sposób zajmowania się niemowlętami, opierający się na tradycyjnych kulturach),
• dzieciom wszystko wolno (rodzice wychowujący dziecko w nurcie rodzicielstwa bliskości nie pozwalają robić dzieciom "czegokolwiek"; zachęcają je do dobrego zachowania, ale też interweniują kiedy to konieczne),
• matka jest skupiona wyłącznie na dziecku i nie ma swojego życia (rodzicielstwo bliskości nie wyklucza pracy zawodowej mamy i nie ogranicza jej),
• rodzice są tu za bardzo opiekuńczy (według założeń rodzicielstwa bliskości opiekunowie odpowiadają na sygnały wysyłane przez dziecko, z czasem jednak, kiedy dobrze się już poznają, wiedzą już, kiedy ich dziecko wymaga pomocy albo kiedy podjąć interwencje).

4. Rodzicielstwo bliskości w praktyce

Jesli chcecie dowiedzieć się więcej na temat rodzicielstwa bliskości, polecamy sięgnąć po fachową literaturę. Godne uwagi są:

4.1. "Księga Rodzicielstwa Bliskości" W. i M. Sears (wyd. Mamania 2022)

To kanoniczna książka napisana przez propagatorów rodzicielstwa bliskości. Autorzy podpowiadają, jak od pierwszych chwil życia nawiązać trwałą i mocną więź z dzieckiem oraz jak zadbać o harmonijną codzienność całej rodziny.

Na uwagę zasługuje polskie tłumaczenie. Książkę rewelacyjnie się czyta. Jest napisana prostym językiem bez moralizatorskiego tonu. Nie znadziecie tu słów "musicie", "trzeba". Jest za to całe mnóstwo słów wsparcia i zrozumienia.

4.2. "Dziecko z bliska" Agnieszki Stein (wyd. Mamania 2019)

To obowiązkowa lektura dla rodziców niemwoląt, małych dzieci i nastolatków. Autorka opisuje relacje w rodzinie, zwracając uwagę nie tylko na emocje dzieci, ale i opiekunów. Podpowiada, jak dbać o więź z dzieckiem, rozwiązywać trudne sytuacje wywchowawcze i w jaki sposób nauczyć się samoregulacji emocji.

Agnieszka Stein to autorka wyjątkowa. Każda jej książka to opowieść wypełniona troską o całą rodzinę. Nikogo nie stawia na piedestale, bo w ważni są wszyscy: i dzieci, i dorośli. Każdy ma swoje prawa, ale najważniejsze to być ze sobą tu i teraz.

4.3. "Wild child, czyli naturalny rozówj dziecka" E. Retz, Ch. S. Bongertz (wyd. Natuli 2022)

Jest, wraz z dwoma poprzednimi tytułami, doskonałą lekcją rodzicielstwa bliskości. Do ostatniej strony wypełniona jest teorią i naukowo udowodnionymi teoriami, ale zawiera też całe mnóstwo praktycznych podpowiedzi dla rodziców.

A przy tym napisana jest w sposób bardzo łatwy w odbiorze. Słowa w niej obecne koją, poprawiają matczyne samopoczucie i niosą zrozumienie nawet dla trudnych dziecięcych zachowań.

Dowiecie się z niej, czego potrzebuje małe dziecko do dobrego, pełnego i naturalnego rozwoju oraz jak zmieniają się jego potrzeby rozwojowe na poszczególnych etapach dorastania. Przeczytacie też, jak zbudować z dzieckiem bezpieczną więź i wspierać je w dążeniu do autonomii.

W książce nie zabraknie też podpowiedzi dla rodziców, jak zadbać o swoje samopoczucie i dlaczego jest to tak istotne.

4.4. "Bliżej. Rodzicielstwo bliskości dla tych, którym kończy się cierpliwość" Joanny Jaskółki

Autorka znana w sieci jako "Matka jest tylko jedna" opisuje, jak wychowuje swoich synów w duchu rodzicielstwa bliskości. Podpowiada, jak postępować, gdy dzieci się złoszczą lub wpadają w histerię i co zrobić, gdy rodzicom kończy się cierpliwość. Wskazuje też, w którym momencie trzeba zaoferować dziecku pomoc, a kiedy warto pozwolić, by poradził sobie samodzielnie.

Warto również przeczytać:

• "Rodzicielstwo bliskości. Jak zbudować więź z dzieckiem" K. i N. Minge
• "Cud rodzicielstwa" Shai Orr
• "Porozumienie przez współpracę. Jak stworzyć parterską relację ze swoim dzieckiem" R. W. Greene
• "Przywiązanie" J. Bowlby
• Mocno mnie przytul. Jak zbudować i utrzymać silną więź w rodzinie" C. Gonzalez
• "Jak zrozumieć małe dziecko" Aga Nuckowska, Anna Siudut-Stajura, Olga Trybel, Magdalena Trzewik, Ewa Krogulska, Joanna Jeżak, Małgorzata Musiał