"Ocalony" Tadeusza Różewicza - tekst i interpretacja
"Ocalony" to niezwykle poruszający wiersz Tadeusza Różewicza. Autor jest przedstawicielem pokolenia Kolumbów. W swoim utworze w sposób bardzo przejmujący pokazuje, jakie piętno odcisnęła na nim i jego rówieśnikach II wojna światowa.
1. "Ocalony" - treść wiesza
Mam dwadzieścia cztery lata ocalałem prowadzony na rzeź.
To są nazwy puste i jednoznaczne: człowiek i zwierzę miłość i nienawiść wróg i przyjaciel ciemność i światło.
Człowieka tak się zabija jak zwierzę widziałem: furgony porąbanych ludzi którzy nie zostaną zbawieni.
Pojęcia są tylko wyrazami: cnota i występek prawda i kłamstwo piękno i brzydota męstwo i tchórzostwo.
Jednako waży cnota i występek widziałem: człowieka który był jeden występny i cnotliwy.
Szukam nauczyciela i mistrza niech przywróci mi wzrok słuch i mowę niech jeszcze raz nazwie rzeczy i pojęcia niech oddzieli światło od ciemności.
Mam dwadzieścia cztery lata ocalałem prowadzony na rzeź.
2. "Ocalony" - interpretacja wiersza
Podmiot liryczny ocalał. Przeżył koszmar wojny i okupacji. To doświadczenie jednak zmieniło go na zawsze. Nic już nie jest takie samo. Podstawowe pojęcia (takie jak człowiek, miłość, ciiemność i światłość) niewiele znaczą. To puste słowa.
Śmierć człowieka porównana jest do śmierci zwierzęcia. Jest upowszedniona, zwyczajna, pozbawiona metafizyki i wielkiej tajemnicy. Została sprowadzona do końca biologicznego bytu. To efekt życia w niewoli, gdzie oprawcy katowali ludzi na oczach innych. Nie ma już nadziei, że po śmierci jest życie wieczne.
Ofiarom II wojny światowej odmówiono prawa do godnej śmierci. Kaci z kolei ulegli zezwierzęceniu. Okupacja zniszczyła wszystko: rację bytu utraciły dawne kategorie moralne i etyczne. Nie ma już granicy między prawdą i kłamstwem, dobrem i złem.
Podmiot liryczny (który można utożsamiać z samym autorem), przeżył wojne w sensie biologicznym. Ocalało jego ciało, jednak dusza rozpadła się na kawałki. To pokazuje, że nasze życie to nie tylko fizyczna egzystencja, to też systemy wartości.
3. Poezja a doświadczenia II wojny światowej
Utwór "Ocalony" uznaje się za manifest światopoglądowy pokolenia młodych pisarzy i poetów, którzy dorastali w czasie II wojny światowej. To doświadczenie odcisnęło na nich swoje piętno. Nie pozostało bez wpływu na ich późniejszą twórczość i postrzeganie rzeczywistości.
Okupacja zabrała im młodość, radość, beztroskę i swobodę. Obciążyła bagażem tragicznych doświadczeń. Teraz muszą stworzyć świat od nowa. Odbudować go. Konieczne jest nadanie słowom nowego sensu. Człowiek musi na nowo nauczyć się odróżniać dobro od zła, prawdę od kłamstwa, a piękno od brzydoty.
