Klimat – składniki i czynniki go kształtujące

Klimat to zespół zjawisk pogodowych, które występują stale na danym terenie, na co wpływ ma m.in. położenie geograficzne na kuli ziemskiej. Jakie czynniki go kształtują? I jaki jest klimat w Polsce?

1. Klimat. Co to jest?

W przypadku klimatu najistotniejsza jest szerokość geograficzna (im bliżej równika, tym mniejsza szerokość geograficzna, więc jest cieplej).

Na kształtowanie się klimatu wpływ mają również:

• ukształtowanie terenu oraz wysokość nad poziomem morza (im wyżej, tym temperatura powietrza i ciśnienie atmosferyczne są niższe; dodatkowo zmniejsza się zawartość pary wodnej w atmosferze i szybsza jest prędkość wiatru),
• rozkład lądów i mórz,
• szata roślinna, jeziora i bagna, pokrywa śnieżna i lodowa, a także infrastruktura miejska (zbiorniki wodne zwiększają wilgotność powietrza, w lasach natomiast zatrzymywane są duże ilości wilgoci i występuje małe wahania temperatury),
• prądy morskie (zimne prądy ochładzają wybrzeża, sprzyjają też powstawaniu mgieł, z kolei ciepłe – przyczyniają się do zwiększenia sumy opadów i podwyższenia temperatury powietrza w stosunku do pozostałych części lądu).

Nie bez znaczenia są również procesy takie jak: obieg ciepła, cyrkulacja powietrza, * obieg wilgoci.

Na kształtowanie się klimatu wpływ ma również działalność człowieka, która m.in. powoduje emisję zanieczyszczeń do atmosfery.

Świat podzielony jest na pięć stref klimatycznych rozgraniczonych zwrotnikami i kołami podbiegunowymi. Wyróżnia się:

• klimat umiarkowany(morski, przejściowy, kontynentalny z odmianą wybitnie kontynentalną)
• klimat zwrotnikowy (wilgotny, pośredni, suchy kontynentalny, wybitnie suchy kontynentalny)
• klimat podzwrotnikowy (morski, pośredni, kontynentalny, kontynentalny suchy, kontynentalny wybitnie suchy)
• klimat równikowy (równikowy wybitnie wilgotny, podrównikowy wilgotny i podrównikowy suchy)
• klimat okołobiegunowy (subpolarny i polarny)

Przynależność do sfrefy klimatycznej określa się na podstawie wieloletnich badań i obserwacji. Pod uwagę brane są takie elementy klimatu jak:

• temperatury powietrza (w najcieplejszym i w najchłodniejszym miesiącu),
• opady atmosferyczne (ich roczny przebieg),
• wilgotność powietrza,
• ciśnienie atmosferyczne,
• wiatr,
• zachmurzenie,
• nasłonecznienie.

2. Jaki klimat jest w Polsce?

Klimat w Polsce określony jest jako umiarkowany ciepły przejściowy, na ukształtowanie którego wpływ ma:

• położenie w średnich szerokościach geograficznych (54°50' – 49°00') ,
• niewielka odległość od Oceanu Atlantyckiego, co ma wpływ na łagodzenie klimatu,
• względna bliskość zwartego lądu Eurazji,
• równoleżnikowy układ krain geograficznych (masy powietrza mogą bez przeszkód przemieszczać się z zachodu na wschód),
• otoczenie innych klimatów ze strefy umiarkowanej (na zachodzie morski, kontynentalny na wschodzie, na północy chłodny umiarkowany i klimat śródziemnomorski na południu).

Cechy klimatu w Polsce:

• duża zmienność pogody
• przewaga wpływów wilgotnego powietrza morskiego na północy i zachodzie
• występowanie 6 termicznych pór roku (przedwiośnie, wiosna, jesień, przedzimie, zima i przedwiośnie)
• klimat górski na południu
• przewaga opadów latem
• występowanie wiatrów lokalnych (w górach halnego i bryz nad wybrzeżem Morza Bałtyckiego)
• przewaga wpływów suchego powietrza kontynentalnego na wschodzie (większe roczne amplitudy temperatur)
• przewaga wiatrów zachodnich

Zadanie dla Ciebie: wiedząc, co to jest klimat i jakie czyniki go kształtują, wyjaśnij rolę czynników mających wpływ na klimat Polski. Spróbuj wyjaśnić to własnymi słowami. Możesz też porozmawiać o tym z rodzicami. Zastanówicie się również, poprzez jakie działania człowiek prowadzi do zmian klimatycznych i jakie mogą być tego konsekwencje.

I drugie zadanie: jeśli podróżowałeś samolotem, być może miałeś okazję zmienić strefę klimatyczną. Dla przykładu: wybierajac się na wakacje do Egiptu zimą, na lotnisku masz ubraną ciepłą kurtkę, która jednak nie przyda ci się, gdy dotrzesz do celu wycieczki. Przypomnij sobie, jakie warunki pogodowe panowały w miejscowości, którą odwiedziłeś i jak różne były od tych w Polsce.