Jeziora. Jak powstają i jakie są ich rodzaje?

Jeziora to naturalne, międzylądowe zbiorniki wodne, których występowanie jest uwarunkowane istnieniem misy jeziornej, gromadzącej wody powierzchniowe. Zasilane są wodami uchodzącymi do rzek, wodami opadowymi i czasem wodami podziemnymi. Jakie są rodzaje jezior? Jakie jeziora mamy w Polsce?

1. Czym jest jezioro?

Jezioro jest naturalnym zbiornikiem występującym na powierzchni ziemi. Może powstać w miejscu, w którym wcześniej w głębi ziemi utworzyła się tzw. misa jeziorna, gdzie gromadzą się wody powierzchniowe.

Jeziora nie są bezpośrednio połączone z morzami, przez co nie ma między nimi swobodnego przepływu. Największa część jezior występuje na obszarach zajmowanych kiedyś przez lodowce. Gdy lodowce topniały, pozostała po nich woda wypełniała doliny i tworzyła jeziora. Jeziora polodowcowe występują tak w Tatrach, jak i na nizinach, na których tworzą duże skupiska zwane pojezierzami.

Zobacz film: "Jak możesz pomóc maluchowi odnaleźć się w nowym środowisku?"

Występują zarówno w górach, np. w Tatrach, jak i na nizinach, gdzie tworzą duże skupiska zwane pojezierzami.

Powstawanie jezior zależy od:

• rodzaju podłoża;
• warunków klimatycznych;
• ukształtowania powierzchni.

Najgłębsze i największe są jeziora pochodzenia tektonicznego. W nich zgromadzonych jest ponad 95% zasobów wód jeziornych. Wypełniają one zagłębienie powstałe w wyniku ruchów tektonicznych.

Największym na świecie, pod względem powierzchni oraz zasobów jest Morze Kaspijskie, które jest słonym jeziorem. Najgłębiej położone jest Jezioro Bajkał (1620 m p.p.m.), znajduje się w nim najwięcej zasobów słodkiej wody.

W skali geologicznej jeziora są krótkotrwałym elementem krajobrazu, jedynie nieliczne jeziora wiekiem sięgają trzeciorzędu (takim jeziorem jest np. Bajkał). W suchym klimacie jeziora wysychają, w wilgotnym zaś zostają zasypywane lub zarastają roślinnością wodną, stając się bagnami.

Jeziora i bagna to naturalne zbiorniki wodne, które gromadzą nadmiar wody i oddają ją, gdy nadchodzą okresy bezopadowe. Dzięki tej funkcji regulują przepływ rzek i wyrównują go w czasie.

Jeziora zapobiegają nadmiernemu obniżeniu stanu wód w czasie suszy oraz zapobiegają powodziom. Duża powierzchnia tych zbiorników sprawia, że klimat panujący na pojezierzach jest bardziej wilgotny niż na innych obszarach. Miejsca te tworzą swoiste ekosystemy z obfitą florą i fauną wodną.

2. Strefy jezior

W jeziorach panują bardzo różne warunki ekologiczne, co wiąże się z istnieniem charakterystycznych warstw i stref w obrębie jeziora. Możemy wyróżnić:

• strefę litoralną - strefa wody płytkiej;
• strefę pelagiczną (nerytyczną) - strefa wody otwartej;
• strefę profundalną - strefa wody głębokiej;
• strefę denną - obejmuje warstwę mułów i osadów, znajdujących się na dnie jeziora.

3. Klasyfikacja jezior

Jeziora klasyfikowane są według sposobu, w jaki powstała niecka, bądź według cech biologicznych, fizycznych, chemicznych lub hydrologicznych. Jeziora mogą być przepływowe, odpływowe i bezodpływowe. Ich badanie zajmuje się dział hydrobiologii i hydrologii - limnologia.

3.1. Rodzaje jezior powstałych ze względu na sposób powstania niecki

• tektoniczne;
• wulkaniczne;
• meteorytowe;
• polodowcowe;
• starorzecza;
• przybrzeżne;
• reliktowe;
• krasowe;
• eoliczne;
• deltowe.

3.2. Rodzaje jezior ze względu na skład wody

• słone;
• słodkie;
• słonawe.

3.3. Rodzaje jezior ze względu na okresy wypełnienia wodą

• stałe;
• okresowe;
• epizodyczne.

3.4. Rodzaje jezior ze względu na termikę wód

• zimne (poniżej +4°C);
• ciepłe (powyżej +4°C);
• zmienne (temperatura zależy od pór roku).

3.5. Rodzaje jezior za względu na zawartość substancji organicznych

• oligotroficzne;
• diastroficzne;
• eutroficzne.

4. Największe jeziora w Polsce

W Polsce znajdują się 33 jeziora, których powierzchnia przekracza 1000 ha. Są to:

• Śniardwy;
• Mamry;
• Łebsko;
• Dąbie;
• Miedwie;
• Jeziorak;
• Niegocin;
• Gardno;
• Jamno;
• Wigry;
• Gopło;
• Drawsko;
• Roś;
• Wielimie;
• Tałty-Ryńskie;
• Nidzkie;
• Bukowo;
• Rajgrodzkie;
• Lubie;
• Żarnowieckie;
• Wdzydze;
• Charzykowskie;
• Narie;
• Selment Wielki;
• Wicko Wielkie;
• Druzno;
• Raduńskie;
• Powidzkie;
• Łańskie;
• Wicko;
• Orzysz;
• Pile;
• Dadaj.