Ekspresjonizm w literaturze [założenia, przykłady]

Ekspresjonizm to kierunek artystyczny w kulturze europejskiej i amerykańskiej. Jego popularność przypadła na I poł. XX wieku. Jego założenia pojawiły się wśród twórców wszystkich dziedzin sztuki, m.in. malarstwa, architektury i literatury.

1. Ekspresjonizm w pigułce

• Nazwa tego kierunku pochodzi od łac. expressio – „wyraz, wyrażenie”. Jako pierwszy tej nazwy użył francuski malarz Julián-Auguste Hervé w 1901 r., tytułując cykl swoich obrazów wystawionych w paryskim Salonie Niezależnych.
• Ekspresjonizm powstał w opozycji do impresjonizmu i naturalizmu. Wyrażał subiektywne odczucia i wyrażenia artysty. Przedstawiana przez nich rzeczywistość była zdeformowana.
• Prekursorem ekspresjonizmu w malarstwie był Vincent van Gogh i Edvard Munch. Jego przedstawicielami w XX w. byli m.in. Erich Heckel, Ernst Ludwig Kirchner, Emil Nolde, Karl Schmidt-Rottluff.
• W Polsce przedstawicielem ekspresjonizmu w malarstwie był Witold Wojtkiewicz (1879-1909). Elementy tego kierunku można też dostrzec w kompozycjach witrażowych Stanisława Wyspiańskiego.
• Malarze tworzący w nurcie ekspresjonizmu szczególnie umiłowali sobie czerń. To właśnie ta barwa nadawała ich dziełom odpowiedniego klimatu: przygnębienia, nostalgii, rozpaczy.
• Ekspresjonizm w architekturze dobrze rozwijał się w Niemczech.

"Chłopi" - streszczenie szczegółowe tomu I

Wśród lekur w szkole średniej są "Chłopi". Streszczenie powieści Władysława Reymonta może okazać się

przeczytaj artykuł

2. Ekspresjonizm w literaturze

• Pojawił się ok. 1910 r. na niemieckim obszarze językowym, gdzie nurt ten był bardzo popularny. Rozwijał się pod wpływem filolozfii H. Bergsona, który uważał, że poznanie dokonuje się nie drogą rozumu, a intuicji i introspekcji. Jego zdaniem świat jest w ciągłym ruchu.
• Pisarze piszący w nurcie ekspresjonizmu przedstawiali swoje subiektywne widzenie świata. Nie odzwierciedlał rzeczywistości.
• Bohaterowie utworów ekspresjonistycznych pozbawieni byli indywidualizmu. Reprezentowali grupy społeczne i i idee.
• W utworach ekspresjonistycznych znajdziemy liczne karykatury, wyolbrzymienia i mocno zaakcenotwany kontrast.
• Blisko ze sobą był język potoczny i artystyczny, patos i trywializm.
• Narrator nie stronił od filozofii.
• Dla ekspresjonistów istotna była problematyka etyczna.
• W polskiej literaturze ekspresjonizm bardzo rzadko występuje samodzielnie. Artyści łączyli go z innymi kierunkami, np. symbolizmem.
• Temat ekspresjonizmu w swoich pracach podejmował Stanisław Przybyszewski ("Powrotna fala", "Naokoło ekspresjonizmu" oraz "Ekspresjonizm, Słowacki i Genezis z ducha")

Elementy ekspresjonizmu można też odnaleźć w "Hymnach" Jana Kasprowicza. Napisał je wierszem wolnym, co pozwoliło na weksponowanie napięć, nastrojów i emocji. W tym dziele dużo jest krzyku, ognia, dynamizmu. Pojawiają się odrażające obrazy (połączenie ekspresjonizmu z naturalizmem).

Środki stylistyczne - czym są i jakie funkcje pełnią?

Środki stylistyczne w wierszu są jego nieodłącznym elementem. Trudno wyobrazić sobie analizę i interpretację

przeczytaj artykuł

W liryce przedstawicielem ekspresjonizmu był również Tadeusz Miciński. Jego utwory do dziś uchodzą za trudne w odbiorze, jednak trudno odmówić im artystycznego kunsztu. Często nawiązuje do tematu rozbicia, dezintegracji osobowości. Ma poczucie bezsensu ludzkiej egzystencji. Błądzi po nieustannym mroku.

Tadeusz Miciński był też autorem dramatów, w których akcent często był położony na problematykę dobra i zła w życiu człowieka. Postaci w jego utworach były wyolbrzymione, karykaturalne.

3. Jak powtarzać materiał do egzaminów?

Nauka do egzaminów nie jest prosta. Wymaga skupienia i rozumienia przyswajanych treści. To nie zawsze jest proste. Jeśli więc chcemy pomóc dziecku, postarajmy się, by nauka nie kojarzyła mu się z przymusem, a przyjemnością.

Naukę języka polskiego warto rozpocząć od zanotowania epok literackich. Ich nazwy osadźmy na osi czasu. Zanotujmy też głównych przedstawicieli i najważniejsze pojęcia.

Spiszcie też lektury, które trzeba znać. Zaplanujcie ich czytanie. Dajcie też sobie czas na zanotowanie ich streszczenia oraz najważniejszych założeń. Jeśli dana książka została zekranizowana, wspólnie obejrzyjcie film.