Czym charakteryzuje się ciąża i aborcja eugeniczna?
22 października 2020 roku Trybunał Konstytucyjny w Polsce orzekł, że aborcja eugeniczna jest niezgodna z Konstytucją RP. Wyrok ten spotkał się z ogromną falą wzburzenia - przesłanka eugeniczna razem z dwoma innymi przypadkami przez niemal ćwierć wieku dawała kobietom w tych niezwykle trudnych sytuacjach prawo do aborcji. Czym dokładnie jest ciąża i aborcja eugeniczna, jakie choroby i wady płodu obejmuje oraz w jaki sposób została uznana za nielegalną?
1. Czym jest aborcja eugeniczna?
Aborcja eugeniczna to przerwanie, usunięcie ciąży w sytuacji, gdy wyniki badań prenatalnych lub inne przesłanki medyczne wskazują na duże prawdopodobieństwo ciężkiego i nieodwracalnego zaburzenia rozwoju płodu, lub nieuleczalnej, śmiertelnej choroby.
W Polsce do niedawna była jedną z trzech sytuacji, w której kobieta mogła legalnie przerwać ciążę. Pozostałe przesłanki to stan zagrożenia życia lub zdrowia matki oraz ciąża powstała w wyniku czynu zabronionego (np. gwałtu).
Mimo tych trzech możliwości, w Polsce najwięcej zabiegów wykonywano na podstawie właśnie przesłanki eugenicznej - w 2019 roku wykonano 1079 terminacji ciąży na 1110 zabiegów ogółem. Wyrok ten oznacza więc w praktyce niemal całkowity zakaz aborcji w Polsce.
2. Jakie choroby płodu dawały prawo do aborcji eugenicznej?
Aborcji eugenicznej można było dokonać w przypadku wad letalnych, czyli inaczej mówiąc śmiertelnych, płodu. W przypadku tego typu zaburzeń dziecko z dużym prawdopodobieństwem umiera w łonie matki lub zaraz po porodzie. Do wad takich należą między innymi:
- mikrocefalia i acefalia - nieodwracalnie ciężkie uszkodzenia płodu. Wymienione jednostki oznaczają niewykształcenie sie u płodu głowy, mózgu powstają jedynie zalążki lub fragmenty. Płód nie ma szans na życie.
- Zespół Edwardsa - zaburzenie charakteryzujące się wieloma anomaliami i deformacjami w budowie. 5% płodów z tą wadą ma szansę dożyć do porodu. Czas życia dziecka cierpiącego z powodu tego zaburzenia wynosi maksymalnie 1 rok. Nie ma dokładnych badań na temat postrzegania świata i czucia przez dzieci z zespołem Edwardsa.
- Zespół Patau - choroba, która sprawia, że dotknięte nią dziecko stale odczuwa ból. W przypadku tego zaburzenia wiele ciąż kończy się obumarciem płodu lub poronieniem (które mogą być niebezpieczne także dla matki, z uwagi na możliwość wystąpienia zakażenia lub nawet sepsy). Dzieci, które przeżyją ciążę, w około 70% nie dożywają sześciu miesięcy.
- Zespół Warkany'ego - choroba ta uniemożliwia dziecku przeżycie. Płód może obumrzeć w każdej chwili.
3. Wyrok Trybunału Konstytucyjnego
Wspomniane wyżej przesłanki (plus dodatkowo możliwość aborcji ze względu na trudną sytuację życiową) umożliwiające usunięcie ciąży regulowała Ustawa o planowaniu rodziny z 1993 roku. W 1997 roku ostatni zapis został usunięty, doprowadzając w ten sposób do tzw. kompromisu aborcyjnego.
Przez wiele lat obowiązujący porządek prawny dawał stabilność i względne zadowolenie obydwu stron. Wraz z wyrokiem TK kompromis ten jednak przestaje istnieć. Zakaz usunięcia ciąży ze względu na ciężkie wady płodu dla wielu oznacza de facto całkowity brak aborcji, a każde dziecko w Polsce niezależnie od sytuacji, ma się urodzić, niezależnie od cierpienia jego i matki.
Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego, jak zapowiadają skrajnie prawicowe środowiska, to jednak nie koniec. Zapowiadane są dalsze działania w celu zupełnego zakazu aborcji, również w przypadku pozostałych jeszcze dwóch przesłanek. Takie działania doprowadziły do tego, że Polska ma obecnie najsurowsze prawo aborcyjne w Europie i jedno z najostrzejszych na świecie, temat zaś na nowo bardzo mocno dzieli społeczeństwo.
