Szok termiczny - przyczyny, objawy, pierwsza pomoc

Szok termiczny, wstrząs (ang. cold shock response) to konsekwencja nagłego upośledzenia mechanizmów regulujących temperaturę organizmu człowieka.

Do szoku termicznego dochodzi w momencie reakcji rozgrzanego ciała z zimnym środowiskiem, najczęściej z zimną wodą. Jak można się domyślić, najwięcej przypadków szoku termicznego pojawia się latem.

Jest to najczęstsza przyczyna nagłego zatrzymania krążenia i kłopotów z oddychaniem. Ma miejsce, gdyż pod wpływem ciepła naczynia krwionośne rozszerzają się i wypełniają dużą ilością krwi. Po kontakcie z wodą zimną naczynia te się obkurczają i wypychają tę krew do serca, które ma trudności z gwałtownym pompowaniem tak dużej ilości krwi, przez co może dojść do zatrzymania jego pracy.

Takie działanie sprawia, że pojawiają się problemy z adaptacją układu sercowo-naczyniowego do zaistniałych warunków i w konsekwencji doprowadzić do zatrzymania podstawowych funkcji życiowych.

W rzadkich przypadkach szok ten może prowadzić do śmierci poszkodowanego. Najwięcej przypadków wstrząsu termicznego odnotowywanych jest latem i wiosną. Szok ten może prowadzić także do śmierci wskutek utonięcia.

Przyczyną szoku termicznego jest najczęściej niemożność natychmiastowej adaptacji układu sercowo - naczyniowego do niskiej temperatury wody. Nie jest to jednak jedyna przyczyna. Wstrząs termiczny może wystąpić po:

• wyjściu z sauny;
• intensywnym wysiłku fizycznym;
• po solarium.

Dodatkowo do wystąpienia szoku termicznego mogą się przyczynić następujące czynniki:

• przemęczenie;
• odwodnienie;
• zażywanie niektórych leków;
• przewlekłe choroby układu oddechowego i krążenia.

Nagła zmiana temperatury może spowodować zaburzenia rytmu serca, które mogą prowadzić nawet do zgonu.

Warto wspomnieć także o wyjściu z pomieszczenia klimatyzowanego. Jaka jest zależność między szokiem termicznym a klimatyzacją? Wstrząs może wystąpić, jeśli różnica temperatur między pomieszczeniem klimatyzowanym a temperaturą powietrza jest zbyt wysoka.

Jakie są objawy szoku termicznego? Wśród symptomów możemy wymienić:

• hiperwentylację;
• przeciążenie serca;
• brak oddechu;
• panikę;
• zaburzenia świadomości, a nawet utrata przytomności;
• zaburzenia czucia;
• zawroty głowy.

Ponadto mogą pojawić się objawy niezwiązane bezpośrednio ze wstrząsem termicznym, które spowodowane są dłuższym przebywaniem w wodzie. Jest to:

• obniżenie temperatury ciała;
• skurcz mięśni.

Objawy te mogą bezpośrednio prowadzić do utonięcia.

Szok termiczny u dzieci wygląda tak, jak w przypadku osób dorosłych. U dzieci pojawiają się takie same objawy, leczenie i pierwsza pomoc również odbywa się w ten sam sposób.

Jak wygląda pierwsza pomoc w przypadku wystąpienia szoku termicznego? Podstawową czynnością, jaką należy w takiej sytuacji wykonać, jest ustabilizowanie temperatury ciała poszkodowanego, mając na uwadze, aby nie robić tego w gwałtowny sposób.

Natychmiast powinniśmy także powiadomić ratownika, jeśli zdarzenie ma miejsce przy akwenie, a także zawiadomić odpowiednie służby ratunkowe.

Poszkodowanego należy wyciągnąć z wody, ułożyć na twardym podłożu na plecach i zaobserwować, czy reaguje na bodźce. Następnie udrożnić drogi oddechowe oraz sprawdzić, czy poszkodowany oddycha.

Jeśli nie oddycha, powinniśmy przejść do resuscytacji krążeniowo - oddechowej, w oczekiwaniu na pogotowie ratunkowe.

Osobę poszkodowaną po wyjęciu z wody powinniśmy osuszyć, zdjąć jej mokre ubranie oraz okryć kocem termicznym, ręcznikiem plażowym lub po prostu suchymi ubraniami.

Jak zapobiegać wstrząsom termicznym? Co robić, a czego unikać? Warto pamiętać, aby:

• przebywając nad wodą unikać wskakiwania do wody zimnej lub o nieznanej temperaturze;
• przed wejściem do wody należy każdorazowo poświecić chwilę za zaadoptowanie się do zmiany temperatury, najlepiej zanurzać się powoli i stopniowo;
• nie korzystać z kąpieli słonecznych w godzinach największego upału (11 - 16);
• w czasie gorących dni dobrze jest ograniczyć aktywność na świeżym powietrzu;
• nie pływać po alkoholu;
• nie korzystać z kąpielisk w miejscach niedozwolonych;
• unikać wielogodzinnego wypoczynku na słońcu (przede wszystkim w okolicach południa, bez ochrony parasola lub cienia).