Rewalidacja dzieci z wadami słuchu
Fragment książki pt: "Dziecko i jego środowisko. Wyzwania pediatrii w XXI wieku – wady wrodzone u dzieci"
Wprowadzenie w Polsce Programu Powszechnych Przesiewowych Badań Słuchu spowodowało, że rodzice znacznie wcześniej wiedzą o konieczności zgłoszenia się z dzieckiem na badanie kontrolne do ośrodków audiologicznych. Obecnie dzięki nowoczesnej technice i technologii aparaty słuchowe oraz implanty ślimakowe dostępne są już dla najmłodszych dzieci. Wczesna diagnoza i wczesna rehabilitacja z udziałem troskliwych rodziców pozwolą dziecku na jego wszechstronny rozwój. Uszkodzenie słuchu, występujące nawet w niewielkim stopniu, powoduje opóźnienie i ograniczenie rozwoju mowy werbalnej oraz pozbawia go pełnego uczestnictwa w życiu społecznym.
| W nowoczesnej placówce rehabilitacyjnej zatrudnionych jest wielu specjalistów przygotowanych do pracy z dziećmi, np. neurologopeda, psycholog, surdopedagog, oligofrenopedagog, fizjoterapeuta i kinezjolog, którzy prowadzą wielokierunkową terapię z dziećmi, a także uczą rodziców, jakie ćwiczenia wykonywać z dzieckiem w domu. |
|---|
Wszelkie działania zmniejszające konsekwencje obecności czy postępu wady słuchu polegają na stymulacji słuchu przez dostarczanie wrażeń słuchowych zależą od rozwoju osobowego dziecka w sferze emocjonalnej, intelektualnej oraz psychicznej.
Główne czynniki wpływające na postęp w rozwoju słyszenia i komunikacji dotyczą:
- samego dziecka, jego wyników audiologicznych oraz charakterystyki pedagogiczno-psychologicznej;
- uczestnictwa rodziców/opiekunów w procesie wychowania słuchowego i rewalidacji, ich zaangażowania w sesjach w placówce rewalidacyjnej oraz prowadzenia systematycznych ćwiczeń w domu;
- momentu rozpoczęcia terapii i wzmocnienia potencjału słuchowego dziecka;
- osoby terapeuty – nawiązania kontaktu z dzieckiem, zastosowanych metod.
Wczesne rozpoczęcie wychowania słuchowego polega na dostarczaniu dziecku licznych słuchowych wrażeń (głosy ludzkie, odgłosy zwierząt, pojazdów czy instrumentów), jak również ćwiczenia słuchu werbalnego, stałe otaczanie go mową, muzyką, śpiewem.
Założeniem wczesnego wychowania słuchowego jest:
- rozbudzenie zainteresowania światem zewnętrznym,
- poznawanie dźwięków o różnych cechach,
- rozpoznawanie mowy na drodze słuchowej,
- rozwój języka i mowy.
Pierwsze 3 lata życia dziecka to czas szczególnie istotny dla rozwoju mowy to najważniejszy okres, w którym zmysłowe doświadczenia dostarczane z zewnątrz znacznie wpływają na układ nerwowy, w tym także na drogi słuchowe. Dziecko 3-letnie potrafi zrozumiale porozumieć się z osobami z otoczenia, chociaż jego mowa wymaga doskonalenia do około 6. roku życia. Dziecko niesłyszące lub niedosłyszące, nie odbierające bodźców z otoczenia, nie będzie mogło wykorzystać swoich możliwości oraz rozwijać umiejętności związanych z rozumieniem i produkcją mowy.
| Dziecko z wadą słuchu wymaga wielokierunkowych działań, mających na celu usprawnienie słyszenia. W zależności od rodzaju i głębokości wady powinno być zakwalifikowane do odpowiedniego postępowania chirurgicznego, farmakologicznego, pedagogicznego lub protetycznego. |
Zastosowanie implantów ślimakowych jest możliwe przed ukończeniem 2. roku życia dziecka, natomiast aparatowanie jest formą najwcześniejszej interwencji. Wszczepy ślimakowe przynoszą doskonałe korzyści dzieciom, które używały wcześniej aparaty słuchowe. Niektóre rodzaje implantów mogą być wszczepiane dzieciom przed 12. miesiącem życia. Optymalnym czasem włączenia rehabilitacji jest okres między 3. a 6. miesiącem życia, ponieważ wtedy powstają w korze mózgowej warunki do tworzenia się mowy werbalnej opartej na wrażeniach słuchowych. Dziecko wstępnie rozwija mowę, kojarzy przedmioty z otoczenia z elementami mowy pod postacią nazywania przedmiotów. W większości przypadków poprawa możliwości komunikacji doprowadza najmłodsze dzieci do pełnego uczestnictwa w codziennym życiu społecznym. Istotną rolę w rehabilitacji dzieci niesłyszących odgrywa opieka psychologiczno-logopedyczno-audiologiczna. Audiologia edukacyjna to systematyczne uzyskiwanie danych dotyczących zachowań słuchowych dziecka. Podczas oceny psychologicznej pod uwagę brany jest ogólny rozwój dzieci, poziom udzielanych odpowiedzi, możliwości rozumowania i umiejętności w posługiwaniu się słuchem, mową i językiem. Badania umiejętności i możliwości dzieci wykonywane są w różnych odstępach czasowych, od codziennego, przez comiesięczny, do corocznego.
Rozwój mowy jest uwarunkowany odbiorem głosu, co jest możliwe po zastosowaniu aparatu słuchowego. Zasadniczą rolę w edukacji dziecka niesłyszącego odgrywa nauczanie mowy metodą wzrokowo-dotykowo-wibracyjną. Ćwiczenia słuchowe są jedną z form terapii wielokierunkowej, polegają na podawaniu głosów i dźwięków o różnym czasie trwania, natężeniu, lokalizacji czy rytmie. Celem zajęć z dziećmi jest zwiększenie doznań słuchowych, uczenie rozróżniania głosów z otoczenia (np. głosy zwierząt, maszyn). Na treningach podawany głos jest ekspresyjny, melodyjny, rytmiczny. Do naśladowania dźwięków używane są instrumenty, np. bębenek, cymbałki, kołatka, tamburyn, flet. Terapia słuchowa i ogólnorozwojowa dziecka polega głównie na wywołaniu głosu lub uwrażliwieniu resztek słuchowych przez nadawanie zróżnicowanych dźwięków. W wyniku systematycznych ćwiczeń dziecko uaktywnia swój aparat mowy przez naśladownictwo, a następnie samodzielnie wypowiadane poszczególne słowa i zdania.Trening słuchowy jest metodą odnoszącą się do tych dzieci, u których uszkodzenie słuchu nastąpiło po okresie opanowania mowy ma na celu przywrócenie umiejętności werbalnych. W ośrodkach opieki specjalistycznej dzieci ćwiczą pod opieką logopedów, którzy dbają o właściwe używanie aparatu mowy, zwracają uwagę na sposób mówienia dziecka, odczytywanie mimiki rozmówcy, czytanie z ust czy dotyk – to główne kierunki w rehabilitacji logopedycznej.
Opieka psychologa, pedagoga specjalnego lub surdopedagoga polega na ocenie postępów i zachowań dziecka w miarę upływu terapii i konfrontowaniu wyników obserwacji i efektów ćwiczeń z wywiadem z rodzicami czy opiekunami. Specjaliści badają i opisują postępy dziecka, zarówno w procesach nadawczo-odbiorczych mowy, jak i jego funkcjonowanie w grupie rówieśniczej. Ważnym elementem jest poradnictwo w zakresie postępowania wychowawczego, problemów emocjonalnych, lękowych i przystosowawczych oraz zajęcia terapeutyczne wspólne z rodzicami. Częstość wizyt jest ustalana indywidualnie, w zależności od potrzeb dziecka.
Fragment książki pt.: "Dziecko i jego środowisko. Wyzwania pediatrii w XXI wieku – wady wrodzone u dzieci"
Autor: pod red. A Steciwko, D. Kurpas i L. Sochockiej
Rok wydania: 2011
Wydawca: Wydawnictwo Continuo