Rany szarpane
Rany szarpane są to rany, które powstają w wyniku działania zakrzywionego narzędzia o tępej krawędzi, np. hak, bosak. Narzędzie raniące godzi skośnie lub stycznie do powierzchni ciała, dlatego rana szarpana ma nieregularny kształt i poszarpane, nierówne brzegi. W głębi takiej rany widać niekiedy strzępy oderwanych tkanek. Rany szarpane powstają również wskutek pogryzienia przez psa czy inne wściekłe zwierzę. Obecność zniszczonych, obumarłych tkanek w ranie sprzyja zakażeniu, dlatego rany szarpane z reguły źle się goją i pozostawiają dużą bliznę.
1. Charakterystyka ran szarpanych
Rany szarpane inaczej nazywane są ranami dartymi. Uszkodzenia tego typu powstają wskutek nadmiernego rozciągnięcia, a następnie rozerwania tkanek ciała. Powodem ran szarpanych mogą być przedmioty zakrzywione i tępe lub kanciaste. Urazy te charakteryzują się poszarpanymi, asymetrycznymi, lekko podwiniętymi i rozciągniętymi brzegi. Z rany szarpanej nie wydobywa się dużo krwi. Przedmioty powodujące uszkodzenie (takie jak gwoździe, czy haki) są często zanieczyszczone błotem, smarem, rdzą oraz innymi substancjami. Nadszarpnięte i zakażone tkanki miękkie, obumierając, mogą sprzyjać powstawaniu zakażenia. Ponadto, ubytek tkanki utrudnia złączanie się brzegów rany i szybkie gojenie się. Po udzieleniu pierwszej pomocy należy zapewnić jak najszybszą pomoc lekarską w celu chirurgicznego opatrzenia rany, założenia szwów i podania surowicy przeciw tężcowi. Główne cechy ran szarpanych, to:
- nieregularne brzegi rany,
- uszkodzenia okolicznych tkanek wokół rany,
- niezbyt silne krwawienie.
2. Pierwsza pomoc w ranach szarpanych
Proste zasady, które obowiązują przy opatrywaniu ran, to:
- uchronienie rany przed zakażeniem – nie dotykaj rany palcami ani nie zanieczyść jej w inny sposób,
- przykrycie rany jałowym opatrunkiem i pozostawienie w stanie, w jakim ją zastałeś,
- przed założeniem opatrunku odsunięcie, rozcięcie lub zdjęcie odzieży na tyle, by uwidocznić całą ranę,
- pozostawienie ewentualnych ciał obcych w ranie, które pełnią funkcję tamponu i zapobiegają krwotokowi,
- niezwłoczne przewiezienie pacjenta do lekarza, np. na pogotowie czy do szpitala.
Pamiętaj, że podczas opatrywania rany osoba poszkodowana powinna siedzieć lub leżeć i podlegać stałej obserwacji, ponieważ przy zranieniach zdarzają się omdlenia i nudności. W przypadku dużych uszkodzeń ciała najlepiej, gdy osoba opatrująca ograniczy się do założenia jedynie jałowego opatrunku (nie należy samodzielnie przemywać rany). Nie powinno się udzielać pomocy tzw. domowymi środkami. Ważne, by na ranę szarpaną nie nakładać waty czy ligniny, które przyklejają się do krwi i poszarpanych brzegów i mogą tylko utrudniać oczyszczenie rany i proces gojenia się. W okolicach rany nie wolno zakładać jakichkolwiek opasek uciskowych!
3. Zakładanie opatrunku
Opatrunek musi być jałowy. Założenie opatrunku ma za zadanie zabezpieczenie rany przed zakażeniem i zatamowanie krwawienia. Opatrunek składa się z obłożenia i zamocowania. To, w jaki sposób założysz opatrunek, zależy od rodzaju rany, zasięgu uszkodzenia ciała i stanu poszkodowanego. Należy skupić się przede wszystkim na zabezpieczeniu rany przed dostępem drobnoustrojów i zatamowaniu krwawienia. Miejsce rany szarpanej obłóż jałową gazą, najlepiej dość szerokim kompresem z gazy. Jeśli rana szarpana mocno krwawi, dołóż element dociskający, np. zawinięty bandaż, i całość zabandażuj. Gdy bandaż zaczyna przeciekać, dołóż następną warstwę opatrunku. Nie zdejmuj poprzednich materiałów opatrunkowych! Jeśli uszkodzenie dotyczy kończyny, można ją unieruchomić, np. na temblaku z chusty trójkątnej.
Joanna Krocz