Podmiot. Jaka to część zdania, czym jest zdanie bezpodmiotowe?
Podmiot to obok orzeczenia najważniejsza część zdania. Nazywa wykonawcę czynności, którą wyraża orzeczenie. Jego znajomość wymagana jest zarówno na egzaminie ósmoklasisty, jak i na maturze. Jak szybko znaleźć podmiot w zdaniu? Czym najczęściej jest wyrażony? Jakie są rodzaje podmiotu? Uporządkuj swoją wiedzę na temat tej części zdania.
1. Co to jest podmiot?
Podmiot to nadrzędna część zdania. Razem z orzeczeniem tworzy związek główny. Podmiot wskazuje element, o którym mówi się w zdaniu. Zwykle wyrażamy go rzeczownikiem występującym w mianowniku, choć nie jest to jedyna możliwość.
W stronie czynnej wskazuje wykonawcę czynności, którą wyraża orzeczenie, obiekt podlegający procesowi wyrażonemu orzeczeniem lub też znajdujący się w stanie, które wyraża orzeczenie.
Przykładem podmiotu w stronie czynnej jest m.in.:
- Ewa je ogórka - Ewa jest podmiotem, oznacza osobę wykonującą daną czynność;
- Iza rośnie - Iza jest podmiotem, oznacza obiekt, który podlega procesowi wzrostu;
- Stefan śpi - Stefan jest podmiotem, oznacza obiekt, który obecnie śpi.
Podmiot w stronie biernej oznacza obiekt, wobec którego czynność jest wykonywana.
Przykładem podmiotu w stronie biernej jest następujące zdanie:
- Ogórek został zjedzony przez Ewę.
Podmiotem w tym zdaniu jest ogórek, Ewa to wykonawca czynności.
2. Jaką częścią mowy wyrażamy podmiot?
Podmiot w języku polskim zwykle jest wyrażony:
- rzeczownikiem;
- zaimkiem rzeczownym;
Jego rolę może pełnić także:
- przymiotnik;
- liczebnik główny;
- liczebnik porządkowy;
- zaimek przymiotny;
- imiesłów przymiotnikowy;
- bezokolicznik (w znaczeniu rzeczownikowym).
Rolę podmiotu pełnić może dowolne wyrażenie, czy też znak, traktowany w tym przypadku jak przedmiot, któremu przypisujemy dane właściwości. Taki podmiot zwykle ujmujemy w cudzysłów.
3. Rodzaje podmiotów
W języku polskim wyróżniamy następujące typy podmiotów:
- podmiot gramatyczny (wyrażony w mianowniku, odpowiada na pytania: kto? co?), np. Mirek pojechał do sklepu;
- podmiot domyślny (nie możemy go wskazać bezpośrednio w zdaniu, domyślamy się go z formy orzeczenia), np. Pójdę do klubu;
- podmiot logiczny (wyrażony w dopełniaczu, odpowiada na pytania: kogo? czego?), np. Nie ma róży bez kolców;
- podmiot szeregowy (oznacza kilku wykonawców czynności), np. Kasia, Ania i Marysia grały w piłkę.
4. Co to jest zdanie bezpodmiotowe?
W języku polskim możemy się spotkać ze zdaniami, które nie zawierają podmiotu. Nazywamy je zdaniami bezpodmiotowymi. Zazwyczaj zawierają orzeczenia w funkcjonujące w formach bezosobowych, zakończone na -to, -no lub wyrazami takimi jak "mówi się", "wydaje się" itp.
Przykłady takich zdań to np.:
- Wydaje się to niemądre.
- Zaznaczono werset w książce.
- Zanosi się na słoneczną pogodę.
5. Jak łatwo odnaleźć podmiot w zdaniu?
Jeśli chcemy w łatwy sposób odnaleźć w zdaniu podmiot, w pierwszej kolejności powinniśmy poszukać w nim orzeczenia. Następnie powinniśmy zadać sobie pytanie, kto wykonuje daną czynność.
Oto kilka przykładów:
- Moja siostra otrzymała medal.
Orzeczeniem będzie czasownik "otrzymała". Gdy zadamy sobie pytanie, kto wykonał czynność z orzeczenia, otrzymamy odpowiedź: siostra, która będzie w tym zdaniu podmiotem.
- Iza została namówiona przez Stefana.
Orzeczenie w tym zdaniu to "została namówiona". Zadając pytanie, kto wykonał czynność z orzeczenia, otrzymamy odpowiedź: Iza i to ona jest w tym zdaniu podmiotem.
- Karmnik służy okolicznym wróblom.
Orzeczenie w tym zdaniu to "służy". Gdy zadamy pytanie, kto lub co wykonało czynność, otrzymamy odpowiedź: karmnik, który jest podmiotem w tym zdaniu.
