Planeta karłowata. Co to jest, czym się charakteryzuje?
Planeta karłowata to rodzaj obiektu astronomicznego. Wbrew swojej nazwie nie zalicza się do planet, jest czymś pośrednim między planetami a niewielkimi ciałami niebieskimi. Termin ten został wprowadzony w 2006 roku przez Międzynarodową Unię Astronomiczną, w wyniku tej definicji dotychczasowa planeta Pluton została do niej zdegradowana. O tym, czym jest planeta karłowata uczymy się w szkole na lekcjach fizyki. Jaka jest największa planeta karłowata w układzie słonecznym? Ile jest planet karłowatych?
1. Co to jest planeta karłowata?
Planeta karłowata jest obiektem krążącym wokół Słońca. Ma kulisty kształt, nie może być satelitą innego ciała niebieskiego oraz nie oczyścił okolicy swojej orbity z elementów podobnych. Ponadto obiekt:
- musi być typu sferycznego;
- nie ma wystarczająco silnej grawitacji do przechwytywania obiektów;
- dzieli swoją orbitę z innymi obiektami - odłamkami astronomicznymi, których nie usunął.
Bezpośrednią przyczyną zdegradowania Plutona do planet karłowatych była właśnie zbyt mała masa, co uniemożliwiało wytworzenie dostatecznie silnej grawitacji.
2. Jakie są planety karłowate w Układzie Słonecznym?
W Układzie Słonecznym znajduje się 5 planet karłowatych. Są to:
- Ceres;
- Haumea;
- Makemake;
- Pluton;
- Eris.
Na liście znajduje się jednak dużo więcej innych obiektów, rozpatrywanych pod kątem uznania ich za planetę karłowatą. Głównie chodzi o Pas Kupera (pas masywnych obiektów astronomicznych) i Obłoku Oorta (który jest uważany za zewnętrzną krawędź Układu Słonecznego).
3. Czym różnią się planety karłowate?
Planety sklasyfikowane jako karłowate różnią się między sobą tak jak planety Układu Słonecznego. Dotyczy to składu chemicznego oraz ukształtowania powierzchni.
- niektóre planety karłowate, mimo swoich niewielkich rozmiarów, mogą mieć swoje księżyce, czego dobrym przykładem jest Pluton i jego satelity (Nix, Hydra czy Charon); jest to największa sklasyfikowana do tej pory planeta karłowata, która jeszcze do 2006 roku była ustawiana w jednym szeregu z podstawowymi planetami w Układzie Słonecznym;
- Eris - inna planeta karłowata, jest z kolei najzimniejszym zbadanym miejscem w Układzie Słonecznym;
- Ceres - kolejna planeta karłowata swoim wyglądem przypomina wielką, sferyczną asteroidę; jest najmniejszą sklasyfikowaną planetą karłowatą, jest największym reprezentantem pasa asteroid;
- planeta karłowata Makemake, tak jak Eris charakteryzuje się pokrywą lodową z metanu, a jego efektowne błyszczenie zawdzięczamy prawdopodobnie lodowi azotowemu, powstającemu w wyniku procesów wulkanicznych zachodzących na Makemake; na planecie tej zaobserwowano zjawisko kriowulkanizmu;
- Haumea - ostatnia planeta karłowata to ciekawy obiekt ze względu na to, że obiekt ten nie jest sferyczny (co jest typowe dla asteroidy lub planetoidy); kształtem przypomina jajko; efekt ten powstał w wyniku szybkiego ruchu obrotowego wokół osi o najkrótszej długości; przyczyną takiej prędkości było prawdopodobnie zderzenie z innym obiektem, lub obiektami; powłoka lodowa to 3/4 łącznej powierzchni Haumei.
