Partykuły. Co trzeba o nich wiedzieć?
Partykuła to, podobnie jak spójnik i przyimek, nieodmienna cześć mowy. Za jej pomocą wyraża się stosunek mówiącego do wypowiadanej treści. Co należy o niej wiedzieć?
1. Funkcje partykuły
Za pomocą partykuły można wyrazić:
- potwierdzenie lub zaprzeczenie, np. Nie, nigdzie dziś nie idę.
- pytanie, np. Czy wiesz, kto to jest?
- pewność lub przypuszczenie, np. Na pewno zdasz ten egzamin. Chyba mam grypę.
- życzenie lub rozkaz, np. Oby wam się udało. Niech tu przyjdzie.
- emocje nadawcy, np. Ależ tak nie można!
- nawiązanie do treści wypowiedzi, np. Przeczytałam wszystkie książki || No, właśnie, trzeba iść do biblioteki.
W literaturze, zwłaszcza w utworach Jana Kochanowskiego i Adama Mickiewicza, często można spotkać partykułę –li, np. Znaszli ten kraj? Obecnie jest ona przestarzała i się jej nie używa, chyba że w tekstach stylizowanych. Za archaizmy uznaje się też partykuły bodaj i wszak.
Warto zapamiętać, że partykuły nie wchodzą w związki składniowe.
2. Zasady pisowni partykuł
- Partykuły -li, -że, -ż pisze się łącznie z poprzedzającym je wyrazem, np. Gdzież on poszedł? Pozwólże mu coś powiedzieć!
- Partykuły wzmacniające znaczenie wyrazów –ci, no – zapisuje się osobno, np. Daj no ten telefon. To ci dopiero heca!
- Partykułę -by piszemy łącznie z osobowymi formami czasownika (np. dałoby), spójnikami (np. gdyby) i innymi partykułami (np. niechby)
- Partykułę -by pisze się osobno po nieosobowych formach czasownika oraz po pozostałych częściach mowy (np. Może kupiono by więcej)
Wskazanie partykuł w zdaniu niekiedy jest trudne. Niełatwo je też zapamiętać. Jest jednak na to sposób! Zauważ, że prawie każda partykuła zawiera jedną z następujących cząstek: -li, czy, no, -ż (-że), niech, by, nie. Jeśli przeczytamy je jednym tchem, otrzymamy łatwe do zapamiętania zdanie: Liczy noże, niechby nie.
