Mięsożerna roślina: piękna i niezbepieczna?

Mięsożerna roślina budzi zaciekawienie: nie występuje powszechnie i bywa demonizowana. Ale czy faktycznie jest czymś wyjątkowym w świecie roślin? Czym się charakteryzuje? I dlaczego rośliny owadożerne polują na owady? Sprawdźmy, co do powiedzenia na ten temat ma nauka.

1. Mięsożerna roślina: nazwa, która mówi wiele

Dotychczas opisano ok. 700 gatunków roślin mięsożernych. Nie jest to jednak liczba stała, bo wciąż odkrywane są nowe gatunki, a niektóre z nich giną z powodu degradacji naturalnych siedlisk.

A jak to się stało, że jedzą owady? To akurat wytłumaczyć łatwo: rośliny owadożerne wykształciły się w toku ewolucji, o czym pisał już Karol Darwin. Ich "wola" przetwania była tak duża, że musiały znaleźc sposób na zdobycie pożywienia.

W miejscach, w których rosły – na terenach podmokłych, bagiennych, torfowiskach, w stojących zbiornikach wodnych, w okolicach strumieni terenów górzystych czy w lasach tropikalnych – było to trudne. Tam dostęp do składników mineralnych był bardzo ograniczony. W wyniku adaptacji do tak trudnych warunków rośliny wykształciły mechanizmy, dzięki którym mogły wabić ofiarę, schwytać ją, uśmiercić i strawić.

2. W jaki sposób zdobywają pokarm rośliny owadożerne?

Wiesz już, dlaczego rośliny owadożerne jedzą owady (mrówki, termity, muchy, komary i pająki, drobne organizmy wodne), ale w jaki sposób to możliwe, skoro nie mogą się przemieszczać?

Tu dobrym przykładem będzie roślina mięsożerna muchołówka amerykańska (Dionaea muscipula), która wykształciła najbardziej widowiskowy mechanizm łapania zdobyczy.

Jej pułapka składa się z dwóch blaszek liściowych o nerkowatym kształcie. Na jej krawędziach znajdują się kolce, a na powierzchni blaszki – włoski czuciowe, które reagują na ruch owada i uruchamiają zamknięcie pułapki. Ofiarę wabi słodki nektar wydzielany przez liście rośliny.

Gdy wchodząc na blaszkę liściową, dotknie dwa włoski lub jeden dwukrotnie, ta gwałtownie się zamyka, ale nie do końca. Małe owady, będące mało znaczącym posiłkiem, mogą się wydostać, bo roślina nie chce tracić energii na jej trawienie. Woli poczekać na bardziej odżywczego owada. Ten złapany w pułapkę będzie się najpewniej nieustannie ruszał, szukając drogi ucieczki. W ten sposób drażnić będzie nieustannie włoski czuciowe, co rozpocznie proces wydzielania soków trawiennych.

3. Roślina mięsożerna w Polsce

Wiesz już, co to są rośliny owadożerne i dlaczego niektóre rośliny są mięsożerne. A czy wiesz, że niektóre z nich rosną też w naszym kraju? Nie jest ich wiele, bo są to:

• tłustosz (2 gatunki) – spotkać je można na torfowiskach, przy górskich strumieniach i wodospadach,
• rosiczka (4 gatunki, m.in. okrągłolistna, pośrednia, długolistna) – najliczniej rośnie w pasie pojezierzy, na Mazurach, Podlasiu i Lubelszczyźnie,
• pływacz (5 gatunków, m.in. zwyczajny, zachodni, Brema) – swobodnie unosi się na wodzie, nie wytwarza systemu korzeniowego,
• aldrowanda pęcherzykowata.

Wszystkie są pod ochroną i są zagrożone wyginięciem, co wynika m.in. z osuszania bagien i terenów podmokłych oraz nawożenia pól.