Legenda o Popielu – czy jest prawdziwa?
Legenda o Popielu jest w Polsce znana od wieków. Najprawdopodobniej jako pierwszy wspomniał o niej Gall Anonim. Czy w opowieści o królu, którego zjadły myszy kryje się ziarno prawdy?
Legenda o Popielu pojawia się już w średniowiecznych przekazach. Przetrwała do dnia dzisiejszego, szczególnie w Kruszwicy, gdzie – jak podaje legenda – miała znajdować się siedziba władcy. Mysia Wieża stoi tam do dziś, czy jednak faktycznie była miejscem śmierci Popiela?
1. Legenda o Popielu w przekazach średniowiecznych kronikarzy
Popiel od młodości był człowiekiem złym, chciwym i leniwym. Jego żona, niemiecka księżniczka Gerda, była równie niedobra. Namówiła męża, by słuchał jej, a nie doradców, co okazało się zgubne. Małżeństwo wpadło w konflikt z dwudziestoma stryjami Popiela. Gerda planowała ich zabić, bo obawiała się, że zamiast jej synom, oddadzą władze komuś innemu.
Gerda obmyśliła z Popielem plan zabicia mężczyzn. Postanowili zaprosić ich do Kruszwicy pod pretekstem ciężkiej choroby Popiela i pojednania się w godzinie śmierci. Mieli też przekazać władzę w ręce najgodniejszego z nich. Stryjowie przyjechali i zgodzili się wypić podane im czary wina. Trunek był zatruty, wszyscy umarli. Popiel zakazał też pochować stryjów, ogłaszając, że przyjechali, by pozbawić go tronu.
Popiel i Gerda świętowali. Obok ciał mężczyzn zaczęły wylęgać się myszy, które przedostały się do grodu i zaatakowały małżeństwo. W popłochu uciekli na wyspę, na której znajdowała się wieża, by się w niej schronić. Myszy jednak bez problemu się tam dostały i zjadły Popiela i Gerdę.
W innej wersji legendy Popiel zaprosił stryjów na ucztę, która została wyprawiona po pretekstem pogodzenia się. W tracie uczty mężczyznom podane zostało zatrute wino.
2. Wątki historyczne w legendzie o Popielu
Popiel to bohater historyczny. Był władcą Polan w IX wieku. Wspomina o nim Gall Anonim (nawiązuje do postrzyżyn synów Popiela) oraz Wincenty Kadłubek, który na kartach swoich kronik wspomina, że był on władcą tchórzliwym i zdradzieckim.
Mysia Wieża, zlokalizowana na Półwyspie Rzępowskim jeziora Gopło, została wybudowana w XIV wieku i stanowiła element zamku w Kruszwicy. A zatem Popiel nie mógł w nim mieszkać. Zdaniem badaczy legenda stanowi symboliczną spuściznę kultury praindoeuropejskiej. Myszy z kolei to symbol ludowego buntu.
3. Legenda o Popielu w literaturze
Do legendy o Popielu nawiązywało wielu twórców na przestrzeni wieków. Do najpopularniejszych odwołań literackich należą:
- powieść J. I. Kraszewskiego „Stara Baśń” z historycznego cyklu „Dzieje Polski”
- powieść historyczna Zbigniewa Nienackiego „Dagome iudex”
- poemat historiozoficzny Juliusza Słowackiego „Król-Duch” (postać Popiela pojawia się w Rapsodzie I)
Legenda o Popielu opowiadana jest już najmłodszym dzieciom (w wersji przystosowanej dla najmłodszych pozbawionej drastycznych szczegółów). To fragment naszej historii, choć naszpikowany fikcyjnymi zdarzeniami.
