Legendy polskie. Dlaczego warto czytać z dzieckiem legendy polskie?
Niemal każdy z nas zna legendę o Warsie i Sawie czy smoku wawelskim. Uczyliśmy się o nich w szkole, często też czytamy je naszym pociechom. I słusznie zresztą, bo dzięki nim dzieci zdobywają wiedzę na temat historii Polski.
1. Czym jest legenda?
Legenda to opowieść o postaci lub postaciach historycznych. Najczęściej była przekazywana w formie ustnej z pokolenia na pokolenie, by ostatecznie zostać utrwaloną na piśmie.
Opowiada o władcach kraju, wojownikach, świętych, ale też o zwykłych ludziach, którzy wyróżniali się sprytem, przebiegłością i odwagą. Czy to oznacza, że legendy polskie należy traktować jako źródło historyczne? Niekoniecznie.
W legendach bowiem bardzo często występują nierealne lub magiczne motywy. Realne są natomiast postaci, wydarzenia lub topografia.
2. Najpopularniejsze legendy polskie
Niemal każdy Polak potrafi wymienić co najmniej trzy legendy polskie. Najczęściej po raz pierwszy słyszymy o nich już we wczesnym dzieciństwie.
W pierwszej kolejności opowiadają nam je rodzice, następnie więcej na ich temat dowiadujemy się w przedszkolu lub w pierwszych klasach szkoły podstawowej. Nie bez przyczyny zresztą. Stanowią one punkt wyjścia do wprowadzenia historycznego, pozwalają też lepiej zapamiętać fakty związane z kulturą i tradycją naszego kraju.
Do najpopularniejszych legend polskich opowiadanych dzieciom należą:
- Legenda o smoku wawelskim;
- Legenda Warsie i Sawie;
- Legenda o trzech braciach: Cechu, Lechu i Rusie;
- Legenda o Bazyliszku;
- Legenda o Panu Twardowskim.
Najbardziej znane legendy polskie związane są z miastami, które uważane są za kolebkę polskości. To choćby legenda o myszach, które zjadły Popiela, Władcę Polan z IX wieku. Jej akcja rozgrywa się w Kruszwicy, gdzie do dziś stoi Mysia Wieża. To właśnie w niej gryzonie miały zjeść złego władcę. O tej legendzie wspomina Gall Anonim w „Kronice polskiej”.
A jak mają się do tego fakty? Mysia Wieża, zlokalizowana na Półwyspie Rzępowskim jeziora Gopło, została wybudowana w XIV wieku i stanowiła element zamku w Kruszwicy. A zatem Popiel nie mógł w nim mieszkać. Zdaniem badaczy legenda stanowi symboliczną spuściznę kultury praindoeuropejskiej.
Z kolei najstarsza polska legenda nawiązuje do tematu gościnności. Opowiada o Piaście, który z okazji postrzyżyn syna zorganizował skromną ucztę. Niespodziewanie zjawili się na niej dwa wędrowcy, wcześniej wypędzeni przez bogatego Popiela.
Piast zaprosił ich do stołu, a kiedy zabrakło jedzenia i picia, mężczyźni w cudowny sposób mieli dokonać cudu ich rozmnożenia. Osobiście też dokonali postrzyżyn Zimowita, syna Popiela, który objął władzę nad państwem Polan po obaleniu Popiela.
3. Legenda czy baśń?
Legenda bywa mylona z mitem. Nie są to gatunki tożsame. W pierwszym przypadku bohaterami są postaci historyczne, w drugim – bogowie. Nie należy też mylić legendy z baśnią i bajką, które – w przeciwieństwie do legendy – kończą się morałem.
O legendach warto też mówić w kontekście małej Ojczyzny. Wiele z nich bowiem dotyczy określonego regionu Polski, np. małopolski (legenda o królu Kraku) lub świętokrzyskiego (legenda o czarownicach z Łysej Góry).
Warto, by w biblioteczce pociechy znalazły się legendy polskie. Przyczynią się w znaczący sposób do rozwoju dziecka. Napisane prostym językiem są nie tylko ciekawą lekturą, ale mogą też stanowić punkt wyjścia do rozmów o historii Polski oraz wartościach, jakimi należy się kierować w życiu.
