Leki kategorii C - jakie leki należą do tej kategorii?

Kategoria C leków to leki, które wykazują działania niepożądane u zwierząt (embriotoksyczne i teratogenne), ale brak jest ich potwierdzenia u ludzi. Leki kategorii C są więc potencjalnie niebezpieczne dla płodu, dlatego też przepisywane są tylko z zlecenia lekarza i tylko w konkretnie udokumentowanych przypadkach. Należą tutaj, m.in. niektóre witaminy, opioidowe leki przeciwbólowe czy pewna część leków psychotropowych.

1. Co to jest kategoria C leków?

Wszystkie dostępne leki zostały zakwalifikowane do pięciu grup pod względem bezpieczeństwa ich stosowania w ciąży i ewentualnego niekorzystnego działania na płód. Za taki podział leków odpowiedzialna jest Amerykańska Agencja Leków i Żywności (FDA).

Kategoria C to leki, które w badaniach na zwierzętach wykazały działanie embriotoksyczne i teratogenne, ale brak jest odpowiednich i kontrolowanych badań klinicznych u kobiet ciężarnych. Działanie embriotoksyczne to działanie niepożądane leku, podanego do około 60. dnia ciąży, polegające na wystąpieniu ciężkich uszkodzeń płodu, a nawet doprowadzających do jego śmierci. Działanie teratogenne to działanie leku na zarodek, doprowadzające do zaburzeń czynnościowych, opóźnienia rozwoju, przedwczesnego urodzenia lub śmierci płodu. Dlatego też leki z kategorii C podawane są tylko w takich przypadkach, gdy większe są korzyści z zastosowania go w terapii u kobiety w ciąży niż ryzyko względem płodu. Co pewien okres czasu przynależność konkretnego leku do kategorii C jest sprawdzana i ewentualnie modyfikowana. Związane jest to z rozwojem coraz nowszych, bardziej dokładnych i lepszych jakościowo metod badawczych i analitycznych.

2. Jakie leki należą do kategorii C leków?

Farmaceutyki należące do kategorii C leków to, m.in.:

Zobacz film: "Witaminy w ciąży"

• leki przeciwgorączkowe – metamizol sodowy;
• opioidowe leki przeciwbólowe – tramadol, pentazocyna; tramadol w mniejszym stopniu niż inne leki opioidowe powoduje depresję ośrodka oddechowego u noworodka oraz inne działania niepożądane;
• leki przeciwhistaminowe – klemastyna;
• leki hipotensyjne (stosowane w terapii nadciśnienia) – metyldopa, hydralazyna; inhibitory konwertazy angiotensyny – kaptopril, enalapril i peryndopril w I trymestrze ciąży;
• leki przeciwarytmiczne – adenozyna, digoksyna, prokainamid, werapamil;
• neuroleptyki – chloropromazyna, promazyna, perfenazyna; jedynie sporadycznie wykazały działanie pozapiramidowe u noworodków przy długotrwałym zażywaniu ich przez matkę; neuroleptyki te należy odstawić na 5-10 dni przed porodem;
• leki przeciwpadaczkowe – gabapentyna i lamotrygina; obecnie jednak mało jest badań dotyczących ich wpływu na płód, dlatego też ich zastosowanie zaleca się tylko w skrajnych przypadkach;
• antybiotyki – makrolidy (klarytromycyna i spiromycyna); aminoglikozydy (gentamycyna);
• chinoliny – starsza generacja chinolonów, np. cinoksacyna, kwas nalidyksowy, kwas pipemidowy w III trymestrze ciąży (w I i II trymestrze są przeciwwskazane);
• leki przeciwgrzybicze – gryzeofulwina, flukonazol, flucytozyna, ketokonazol, mikonazol; ze względu jednak na działanie nefro-, hepato-, mielotoksyczne oraz embriotoksyczne i teratogenne u zwierząt nie zaleca się ich stosowania u kobiet w ciąży;
• leki przeciwpasożytnicze – chlorochina, lewamizol, pyrantel, mekapryna, niridazol, mebendazol;
• witaminy – witamina E, K oraz witamina C i witaminy z grupy B zastosowane w większych dawkach niż zalecane; przedawkowanie witamin rozpuszczalnych w tłuszczach powoduje ich kumulowanie się w organizmie, powodując hiperwitaminozy, co może wywołać działanie embrio- i fetotoksyczne.

Leki kategorii C, w porównaniu z kategorią A i kategorią B leków, wykazują działanie niekorzystne na płód u przebadanych zwierząt. Brak jest jednak dostatecznie wiarygodnych i odpowiednich badań na ludziach, dlatego też ich stosowanie u kobiet ciężarnych powinno być odpowiednio ograniczone.