'Inwokacja" - "Pan Tadeusz". Jaka jest geneza tego utworu, jak brzmi treść "Inwokacji"?
"Inwokacja" otwierająca "Pana Tadeusza" Adama Mickiewicza to jeden z najbardziej rozpoznawalnych utworów w polskiej literaturze. Ukazuje obraz ojczystego kraju, pokazany z perspektywy emigranta, który szuka bezpiecznego azylu poza granicami ojczyzny. Rozpoczyna opowieść o krainie dzieciństwa poety, do której ten bardzo tęskni. Czym jest "Inwokacja"? Jakimi słowami się zaczyna? Dlaczego w "Inwokacji" jest Litwa? Sprawdź!
1. Geneza utworu "Pan Tadeusz"
Epopeja "Pan Tadeusz" wydana została w 1834 roku w Paryżu, w postaci dwóch tomów. Mickiewicz pisał ją od grudnia 1832 roku do czerwca 1834 roku. Były to ciężkie czasy dla każdego polskiego patrioty - 3 lata wcześniej upadło powstanie listopadowe, z którym wiązano nadzieję na odzyskanie przez Polskę niepodległości.
Zaborcy represjonowali powstańców, zlikwidowali polską armię i ograniczyli autonomię Królestwa Polskiego. Adam Mickiewicz przebywał w tym czasie w Paryżu, gdzie cierpiał z powodu samotności i tęsknoty za ojczyzną.
Poeta był zawiedziony atmosferą, jaka panowała wśród emigrantów, co znalazło odzwierciedlenie między innymi w epilogu "Pana Tadeusza". Po rozczarowaniu klęską powstania Mickiewicz zapragnął stworzyć poetycki obraz ojczyzny - wspomnienie czasów świetności, które minęły bezpowrotnie.
Soplicowo było ostoją polskości, prześladowanej przez zaborców. Mickiewicz inspirował się powrotami z wojen napoleońskich oraz wizytami w wielkopolskich dworach szlacheckich. Pierwotnie poeta chciał ukazać wyłącznie wizję sielankową Litwy, jednak w 1833 roku zmienił swoją koncepcję, skupiając się na postaci Jacka Soplicy.
2. Czym jest Inwokacja w "Panie Tadeuszu"?
Zgodnie z tradycją antyczną, każda epopeja rozpoczynała się inwokacją. Czym był ten środek stylistyczny? To rozbudowana apostrofa, w której autor zwracał się do istoty wyższej z prośbą o natchnienie, a także nakreślał istotę tematu. Inwokacja była tradycją równie szanowaną co kunsztowny werset.
W "Inwokacji" w "Panu Tadeuszu", która otwiera poemat, pojawiają się wątki biograficzne. Narrator kilka razy odnosi się do Maryi, w tym Matki Boskiej Ostrobramskiej. Mickiewicz wspomina swoje cudowne ozdrowienie, gdy jako dziecko ofiarowany został w jej opiekę, co jest odniesieniem do prawdziwego zdarzenia. Poeta jako dziecko wypadł z okna i cudem wyzdrowiał.
W "Inwokacji" pojawia się również aluzja literacka - poeta nawiązuje do fraszki Jana Kochanowskiego "Na zdrowie". Ojczyznę docenia dopiero wówczas, gdy ją straci, podobnie jak zdrowie.
Mickiewicz odwołuje się do poezji Kochanowskiego również dlatego, że był on jednym z pierwszym wielkich poetów piszących po polsku.
3. Dlaczego w "Inwokacji" jest Litwa?
Wielu uczniów zadaje sobie to pytanie. Odpowiedź jest prosta: w czasach, gdy żył Mickiewicz, Litwa traktowana była jak część Polski. Była dla niego taką małą ojczyzną jak np. Podlasie czy Mazowsze.
4. Jak brzmi "Inwokacja"?
Poniżej publikujemy pełny tekst "Inwokacji" Pana Tadeusza:
"Litwo! Ojczyzno moja! Ty jesteś jak zdrowie,
Ile cię trzeba cenić, ten tylko się dowie,
Kto cię stracił. Dziś piękność twą w całej ozdobie
Widzę i opisuję, bo tęsknię po tobie.
Panno święta, co Jasnej bronisz Częstochowy
I w Ostrej świecisz Bramie! Ty, co gród zamkowy
Nowogródzki ochraniasz z jego wiernym ludem!
Jak mnie dziecko do zdrowia powróciłaś cudem,
(Gdy od płaczącej matki pod Twoją opiekę
Ofiarowany, martwą podniosłem powiekę
I zaraz mogłem pieszo do Twych świątyń progu
Iść za wrócone życie podziękować Bogu),
Tak nas powrócisz cudem na Ojczyzny łono.
Tymczasem przenoś moją duszę utęsknioną
Do tych pagórków leśnych, do tych łąk zielonych,
Szeroko nad błękitnym Niemnem rozciągnionych;
Do tych pól malowanych zbożem rozmaitem,
Wyzłacanych pszenicą, posrebrzanych żytem;
Gdzie bursztynowy świerzop, gryka jak śnieg biała,
Gdzie panieńskim rumieńcem dzięcielina pała,
A wszystko przepasane jakby wstęgą, miedzą
Zieloną, na niej z rzadka ciche grusze siedzą."
