Borelioza u dzieci. Czy ugryzienie kleszcza może wpłynąć na rozwój płodu?

Ugryzienie kleszcza jest praktycznie nieodczuwalne przez człowieka, a niestety wszystkie jego postacie mogą być zakażone krętkiem borelia, który przyczynia się do wielonarządowej choroby - boreliozy. Jak uchronić przed nią dzieci, również te nienarodzone? Czy ciąża może być zagrożona przez boreliozę?

1. Borelioza - czym jest?

Wakacje zbliżają się wielkimi krokami, a wraz z nimi większe ryzyko złapania kleszcza i groźnych chorób związanych z ugryzieniem. Na forum dla mam, jedna z nich zapytała, co robić w przypadku znalezienia kleszcza na skórze u małego dziecka.

"Moja roczna córka złapała kleszcza na półgodzinnym spacerze po lesie nieopodal. Obie byłyśmy ubrane od stóp do głów, bo akurat było zimno. Może ryzyko zachorowania na odkleszczowe zapalenie mózgu jest niewielkie, ale boję się boreliozy. Jak stwierdzić, że coś się dzieje? Co robić?" - napisała.

Jak się okazuje, problem jest dość rozległy. Użytkowniczki często dzieliły się nieprawdziwymi informacjami i radami. Wiele z nich uważa, że borelioza nie jest poważną chorobą, która może spowodować spustoszenie w organizmie dziecka i doprowadzić do tragicznych powikłań. Podczas webinarium pt. "Czy rozpoznanie boreliozy jest trudne? Prawdy i mity o diagnostyce" poruszone zostały bardzo istotne tematy dotyczące diagnostyki i leczenia dzieci oraz kobiet ciężarnych po ukąszeniu kleszcza. Czym jest borelioza i jak ją rozpoznać?

- Wspólnym początkiem wszelkich dolegliwości jest ukąszenie kleszcza. Boreliozę można podzielić na dwa etapy: wczesną i późną. Pierwszym stadium jest rumień wędrujący (objaw charakterystyczny, ale trudny do zdiagnozowania, ponieważ wielu lekarzy myli go z odczynami alergicznymi) – mówi dr Iwona Kozak-Michałowska, dyrektor ds. Nauki i Rozwoju Synevo.

Rumień to zmiana miejscowa. Po jego wystąpieniu bardzo istotne jest wprowadzenie jak najszybszego leczenia, by nie doprowadzić do groźnych powikłań. Pojawia się on zazwyczaj po kilku dniach i mogą mu towarzyszyć: gorączka, bóle mięśni i nudności.

- Zaczyna się od małej niepozornej plamki, która owalnie się rozszerza we wszystkich kierunkach. To, co jest szczególnie istotne przy diagnozie to blednięcie w środku. Szacuje się, że rumień pojawia się u 70-80 proc. przypadków – dodaje. - Na tym etapie nie ma konieczności wykonywania badań serologicznych, tylko niezwłoczne rozpoczęcie antybiotykoterapii.

Drugie stadium jest uogólnione. Z czasem zaczynają się problemy z innymi układami takie jak objawy wczesnej neuroboreliozy, która potem może przekształcić się w przewlekłą postać, zapalenie stawów, mięśnia sercowego, a także inne zmiany, które mogą występować rzadziej.

Jak się okazuje przez pandemię, kiedy większość ludzi unikała kontaktu ze służbą zdrowia w obawie przed zakażeniem koronawirusem, liczba zgłoszonych przypadków boreliozy znacznie się zmniejszyła. Specjaliści zaznaczają, że następne lata mogą być pokłosiem niezdiagnozowanych objawów.

2. Jak zabezpieczyć dziecko przed kleszczami?

Niestety wszędzie jesteśmy narażeni na ugryzienie kleszcza, dlatego też powinniśmy odpowiednio zabezpieczać siebie i nasze pociechy przed wyjściem na spacer po lesie, parku czy łące. Należy zapewnić maluchowi nakrycie głowy oraz odzież ściśle przylegającą do ciała, najlepiej z długim rękawem, z długimi nogawkami oraz pełne buty. Nie zaszkodzi również spryskanie odzieży środkiem odstraszającym te podstępne owady.

Najlepiej poruszać się środkiem wyznaczonych ścieżek i omijać wysokie krzewy oraz trawy, a po powrocie do domu bardzo dokładnie się obejrzeć. Im szybciej usuniemy kleszcza, tym mniejsze jest ryzyko zakażenia.

Przez następne kilka dni od ugryzienia kleszcza miejsce ukąszenia należy obserwować, czy nie wystąpił obrzęk albo rumień. Kiedy u dziecka pojawią się objawy grypopodobne, niezwłocznie udaj się do lekarza. Możliwe, że konieczne będzie podanie antybiotyku, by zapobiec rozwojowi boreliozy albo odkleszczowego zapalenia mózgu (infekcji ośrodkowego układu nerwowego).

Specjaliści zalecają również szczepienie przeciw odkleszowemu zapaleniu mózgu. Szczepionka może być stosowana u dzieci powyżej 2. roku życia. Podaje się ją domięśniowo w ramię. Pełną ochronę dają dwie dawki, jednak by mieć trwałą odporność, warto przyjmować dawkę przypominającą.

3. Borelioza a ciąża. Jakie niesie ze sobą zagrożenia?

Podczas webinarium ginekolog dr Jacek Tulimowski przyznał, że mimo iż takich przypadków jest bardzo mało, to borelioza dotyczy również kobiet w ciąży. Polskie Towarzystwo Epidemiologów i Lekarzy Chorób Zakaźnych zaleca, by zawsze sprawdzać przeciwciała przeciwko boreliozie, nawet w przypadku bezobjawowej infekcji. Czy to, że przyszła mama znalazła na ciele kleszcza, oznacza, że jej nienarodzone dziecko również jest zagrożone?

- Boimy się jednej rzeczy: infekcji w momencie, kiedy kobieta jest we wczesnej ciąży. Tak jak zawsze, ten pierwszy trymestr jest patognomoniczny dla wszystkich schorzeń i wad rozwojowych. Dotyczy to również ugryzienia przez kleszcza i boreliozy. Stosujemy antybiotyki, oczywiście, ale unikamy jak ognia doksycykliny. Ten środek jest powszechnie używany w leczeniu dorosłych, jednak kobiety ciężarne nie powinny go stosować – mówi.

Co z kobietami, które wcześniej przeszły boreliozę? Jak zaznacza ginekolog, w przypadku zdrowej pacjentki, która po zajściu w ciążę ma podejrzenie boreliozy, wskazana jest dokładna diagnoza i stwierdzenie, jakie efekty tego ugryzienia w organizmie mamy powstały. Następnie ciężarna poddawana jest antybiotykoterapii przy wykorzystaniu leków wysokiego bezpieczeństwa.

- Krętki mają możliwość przenikania przez łożysko do płodu i potem niestety inicjowania zaburzeń rozwojowych, którego najbardziej boimy się w przypadku boreliozy. Dlatego trzeba jak najszybciej wdrożyć diagnostykę i rozpocząć leczenie – tłumaczy dr Tulimowski. - Nie można tego lekceważyć. Jeżeli jest podejrzenie ugryzienia przez kleszcza bądź znaleźliśmy go na ciele, bez względu od tygodnia ciąży (oczywiście ze szczególną uwagą na wczesne tygodnie) należy jak najszybciej skontaktować się z lekarzem.

Czy borelioza może spowodować zaburzenia rozwoju płodu?

- Wady rozwojowe mogą się pojawić, kiedy do zakażenia doszło we wczesnym okresie ciąży. Według statystyk borelioza ma na nie wpływ jedynie w 0,85 proc. Natomiast nie upoważnia nas to, jako położników, ginekologów, internistów, klinicystów, by pacjentkę zaniedbywać. Wręcz odwrotnie, musimy być bardzo wyczuleni na wszelkie objawy. W tym czasie wszystko wymaga pilnej diagnostyki – mówi dr Tulimowski.

Trzeba pamiętać, że borelioza nie wywołuje trwałej odporności. Jeżeli już raz przeszliśmy boreliozę, ryzyko ponownego zachorowania również nas dotyczy. Według ekspertów nawet co pół roku możemy być narażeni na zakażenie.

- Jeżeli chodzi o kobiety, które kiedyś przeszły boreliozę a teraz planują lub są w ciąży - tu również trzeba wykonać dokładną diagnostykę, by ustalić, czy kobieta w momencie planowania ciąży jest całkowicie zdrowa – kwituje.

Masz newsa, zdjęcie lub filmik? Prześlij nam przez dziejesie.wp.pl