Antonim. Jakie to wyrażenie, jakie są rodzaje antonimów?

Antonim to termin oznaczający odwrotność, przeciwieństwo. Zwykle uczymy się o nim w pierwszych latach edukacji, stąd też używamy go intuicyjnie. Czasem zdarza nam się mylić go z oksymoronem. Jak je odróżnić? Jak nazywa się dyscyplina naukowa, która zajmuje się antonimami?

1. Czym jest antonim?

Antonim (z greckiego anti - naprzeciw i onoma - imię, tytuł, wyraz) oznacza wyraz oraz wyrażenie o znaczeniu przeciwstawnym do innego wyrazu lub wyrażenia. Rozumiemy go jako grupę lub parę wyrazów.

Pary antonimiczne to oczywiste zestawienia takie jak:

• ciepło - zimno;
• jasno - ciemno;
• dobrze - źle.

Zobacz film: "Dlaczego dziewczynki mają lepsze oceny w szkole?"

W grupach wyrazów antonimicznych natomiast może znajdować się wiele antonimów danego słowa, jak np. do słowa "bałagan" możemy znaleźć wiele wyrażeń przeciwstawnych, jak: porządek, uporządkowanie, dyscyplina, itd. Nauka, która zajmuje się między innymi antonimami to leksykologia.

Ciekawostką jest, że wyraz "antonim" ma także swój antonim i jest nim synonim.

2. Tworzenie antonimów

Antonimy często tworzymy przy pomocy przedrostków a-, anty lub nie-, np.:

• nieużywany;
• nieśmiertelny;
• antyalergiczny;
• aspołeczny.

Nie zawsze jednak uda nam się stworzyć antonim za pomocą przedrostka. Np. antonimem wyrazu "ciemny" nie będzie "aciemny" lub "nieciemny" tylko "jasny".

3. Jakie są rodzaje antonimów?

Językoznawcy dzielą antonimy na trzy rodzaje:

• antonimy właściwe;
• antonimy komplementarne;
• konwersje.

3.1. Antonimy właściwe

Są to po prostu wyrazy przeciwstawne. Warto zauważyć, że podlegają stopniowaniu:

• mądry - głupi, mądrzejszy - głupszy, najmądrzejszy - najgłupszy;
• duży - mały, większy - mniejszy, największy - najmniejszy.

Nazywane są wyrażeniami parametrycznymi, ponieważ określają własności, które możemy stopniować.

3.2. Antonimy komplementarne

Inaczej: wyrazy o znaczeniach komplementarnych. Charakteryzują się tym, że zaprzeczenie jednego automatycznie potwierdza drugie, np.

• Ona jest mężatką - ona nie jest panną;
• Krzysztof nie ma włosów - Krzysztof jest łysy.

Tego typu wynikanie nie ma miejsca w dwóch pozostałych rodzajach antonimów.

3.3. Konwersje

Ten rodzaj antonimu ma swój odpowiednik w pojęciu logicznym "konwers" - relacji odwrotnej, którą cechuje przeciwstawność, nieprzechodniość i symetryczność. Przykładem będzie:

• sprzedać - kupić;
• lekarz - pacjent;
• zyskać - stracić;
• naprawić - zepsuć.

4. Jaka jest rola antonimów w języku?

Podstawową funkcją antonimów jest podkreślenie kontrastów wyrażanych za pomocą języka. Wyrazy te wskazują na różnicę w emocjach i myślach. Ponadto wzbogacają słownictwo, choć w niektórych przypadkach ich użycie nie gwarantuje poprawnej wypowiedzi.

Warto zauważyć również, że czasem nie jest możliwe skonstruowanie wyrażenia antonimicznego w kontekście całego zakresu znaczeń wyrażenia.

5. Czym różni się antonim od oksymoronu?

Czasem mylimy antonimy z oksymoronami. Oksymoron polega na wykorzystaniu wyrazów, które nie tylko pozostają sprzeczne znaczeniowo, ale także jeden z nich określa drugi.

Tak więc:

• Antonim: "Chodzę po lodzie i ogniu";
• Oksymoron: "Ognisty lód".