Zlewisko (definicja i przykłady)
Zlewisko to grupa dorzeczy, która odprowadza wody do zbiornika wodnego np. morza lub oceanu. Jak rozmieszczone są zlewiska i dorzecza na terenie Polski?
1. Zlewisko. Co to jest?
By lepiej zrozumieć, co to jest zlewisko, warto w pierwszej kolejności poznać inne pojęcia:
- rzeka – naturalny ciek (liniowy spływ wód powierzchniowych), który płynie w korycie pod wpływem grawitacji
- dopływ – ciek, który nie uchodzi bezpośrednio do zbiornika wodnego, lecz do innego cieku (zobacz: Dopływy Wisły i najważniejsze informacje dotyczące królowej polskich rzek)
- dorzecze – obszar, z którego wody spływają do określonej rzeki lub jej dopływów
Znając te pojęcia, łatwiej zdefiniować zlewisko. Co to zatem jest? To grupa dorzeczy, która odprowadza wody do danego zbiornika wodnego (morza lub oceanu).
Ale w przyrodzie występują również obszary bezodpływowe. Są to tereny, z którego wody nie uchodzą do oceanu. Mają ujście w jeziorach bez odpływu, bagnach lub wysychają. Najwięcej ich jest w Australii i w Afryce (nie ma tam stałej sieci rzecznej).
Przykłady obszarów bezodpływowych to m.in.: Morze Kaspijskie, Morze Martwe, Jezioro Aralskie i bagna Okawango.
W Polsce dominuje zlewisko Morza Bałtyckiego. Stanowi 99,7 proc. powierzchni kraju. Wody do tego zlewiska doprowadzone są przez:
- dorzecze Wisły (największe ze wszystkich)
- dorzecze Odry
- dorzecze rzek Przymorza
- dorzecze Pregoły
- dorzecze Niemna
Zlewisko Morza Czarnego w Polsce zasilają rzeka Strwiąż przez Dniestr (dorzecze Dniestru) oraz Orawa przez rzekę Wag i następnie Dunaj (dorzecze Dunaju).
Granicę między zlewiskiem Morza Bałtyckiego i zlewiskiem Morza Czarnego stanowi dział wodny, który przebiega przez województwo śląskie.
2. Co to jest dorzecze?
Na samym początku wspomniany został termin "dorzecze", jednak warto go nieco rozwinąć. Przypomnijmy, że jest to obszar lądu, z którego wody powierzchniowe spływają do jednej rzeki i ostatecznie do jej ujścia.
W jego skład wchodzi rzeka, dla której jest określane dorzecze (np. dorzecze Wisły), jej przyrzecze (czyli obszar wzdłuż rzeki) oraz dopływy wraz z ich dorzeczami.
Na terenie naszego kraju znajdują się dorzecza:
- Wisły (łącznie obejmuje 199 813,04 km² powierzchni na terenie Europy, w Polsce – 172 587,2 km²)
- Odry (łączna powierzchnia – 118 861 km², w tym na terenie Polski – 106 056,5 km²)
- Niemna,
- Łaby,
- Dniestru,
- Dunaju.
Warto też znać pojęcie działu wodnego, które wskazuje na granicę między dwoma sąsiednimi dorzeczami.
3. Powtórz przed sprawdzianem!
- Przypomnij sobie wszystkie definicje. Zanotuj, co to jest zlewisko, dorzecze, odpływ powierzchniowy, system rzeczny, dział wodny, rzeka i dopływ.
- Wymień zlewiska i dorzecza na terenie Polski. Wskaż je na mapie.
- Wskaż na mapie główne rzeki Polski i nazwij miejsca, dokąd uchodzą.
- Określ na mapie obszar dorzecza, w którym leży twoja miejscowość. Jaka rzeka odprowadza wodę z tego obszaru?
