Treny Kochanowskiego - budowa i interpretacja
Treny Kochanowskiego to cykl utworów poświęconych jego córce, Urszuli. Zostały wydane w 1580 roku w Krakowie. To poetycki pomnik wystawiony zmarłemu dziecku, będący świadectwem rozpaczy ojcowskiej. Treny to lektura obowiązkowa w siódmej klasie szkoły podstawowej i każdy uczeń powinien je znać. Kim był Kochanowski? Ile utworów znajduje się w cyklu trenów? Jak zbudowane są Treny Kochanowskiego?
1. Kim był Kochanowski?
Jan Kochanowski przyszedł na świat w 1530 roku w Sycynie obok Radomia, zmarł w 1584 roku w Lublinie. W Zwoleniu, gdzie został pochowany, znajduje się nagrobek z jego wizerunkiem. Pochodził z rodziny ziemiańskiej, od 1544 roku studiował w Akademii Krakowskiej, a także w Królewcu i Padwie. Podczas podróży po Europie nawiązywał liczne znajomości z przedstawicielami europejskiej humanistyki i literatury.
Około 1563 roku był dworzaninem i sekretarzem króla Zygmunta Augusta. Po jego śmierci na stałe osiadł w Czarnolesie, w życiu publicznym uczestnicząc okazjonalnie. Jego spokojne życie przerwała śmierć najdroższej córki Urszulki, której poświęcił cykl "Treny". Jakiś czas później przeżył śmierć drugiej córki - Hanny. Tragedie te odcisnęły piętno na zdrowiu Kochanowskiego.
Podczas studiów we Włoszech pisał przede wszystkim łacińskie wiersze okolicznościowe, w okresie dworskim zaś głównie utwory epickie.
W późniejszym okresie powstawały Pieśni i Fraszki, dodatkowo Kochanowski stworzył manifest poetycki. Jego niezwykły talent sprawił, że Kochanowski stał się twórcą poezji polskiej i został okrzyknięty najwybitniejszym poetą Polski Królewskiej.
2. Treny Kochanowskiego
Cykl Trenów Jana Kochanowskiego to 19 utworów ponumerowanych cyframi rzymskimi oraz zróżnicowanych wersyfikacyjnie. Poświęcone zostały zmarłej córce poety - Urszuli. Pisane były przez kilka lub kilkanaście miesięcy, a wydano je w Krakowie w 1580 roku (wznowiono w 1583 i 1585 roku).
Czym jest tren? To gatunek, który wywodzi się z literatury antycznej. Treny pisano na cześć osób zasłużonych, wyjątkowych. Kochanowski poświęcił swój cykl Trenów niespełna trzyletniej córce, przez co nadał jej tym samym wyjątkowe znaczenie.
Treny Kochanowskiego to zwarta, dobrze przemyślana całość, posiadająca wybitne walory artystyczne, można przypuszczać zatem, że nie powstały tuż po śmierci Urszuli, lecz nieco później.
Cykl utworów to 19 Trenów, które poprzedza dedykacja, a zamyka Epitafium poświęcone Hannie - drugiej córce. Konstruowany był w sposób świadomy - ukazuje poszczególne etapy przeżywania żałoby po utracie ukochanego dziecka, od rozpaczy po pocieszenie i odzyskanie równowagi wewnętrznej.
3. Treny Kochanowskiego - budowa
Kochanowski zachował wszystkie elementy trenu zgodnie z wymogami tego gatunku, nie trzymał się jednak ściśle wyznaczonej kolejności. Układ, według którego tren powinien rozpocząć się od pochwały zmarłej, co byłoby pretekstem do przeżywania poniesionej straty, a dalej kazał wyrażać żal, by przynieść ostatecznie pocieszenie i morał, nie został zachowany.
Wszystkie te elementy znajdują się w dziele, w naturalny sposób jednak zostały przemieszane. Wspomnienie dziecka nieodmiennie łączy się z wyrazami żalu. Treny te są głęboko poruszające, a ich wersyfikacja naśladuje nierówny rytm człowieka pogrążonego w rozpaczy.
Treny jeden po drugim budują napięcie, aż do IX, X i XI, w których ma miejsce kulminacja zwątpienia i bólu. Następne przynoszą stopniowe pocieszenie oraz powrót do wiary w Boga.
Choć całość poświęcona jest zmarłej Urszuli, która została przedstawiona z niezwykłą czułością, to głównym tematem cyklu jest ciepiący poeta - jej ojciec. Kochanowski ukazuje dziecko takie, jakie pragnął i pragnie widzieć oraz zapamiętać - wyidealizowany obraz.
Motywem przewodnim jest stan umysłu i serca poety, jego przemyślenia i uczucia: wielki żal, ból i brak nadziei. Rozpacz prowadzi go niemal do zaprzeczenia wiary w Boga oraz stoickiego światopoglądu, wypracowanego przez niego przez lata.
