Polskie stroje ludowe
Polskie stroje ludowe dziś kojarzą się z przeszłością, jednak dla wielu z nas są elementem regionalnej tożsamości. Jakie funkcje pełniły dawniej, a jakie pełnią obecnie? Przeczytajcie, jak wyglądają stroje ludowe różnych zakatków kraju.
1. Polskie stroje ludowe dawniej i dziś
Polska stroje ludowe ma jedyne w swoim rodzaju. Budzą zachwyt na całym świecie. W różnych regionach kraju prezentują się inaczej, co ma związek m.in. z warunkami klimatycznymi, typem gospodarki czy historią miejsca, w których powstawały.
Strój ludowy był noszony od święta. Był to reprezentacyjny element garderoby, wkładany m.in. na obrzędy związane ze świętami w kościele katolickim, a także na wesela i pogrzeby.
Dziś stroje ludowe szyte są najczęściej na potrzeby muzeów i zespołów folklorystycznych. Wyjątkiem jest strój zakopiański, który do dziś zajmuje szczególne miejsce w garderobie górali. Ubierają go m.in. w dniu ślubu, chrzcin oraz na uroczystości kościelne.
Stroje regionalne były bardzo szanowane. Dbano o nie w sposób szczególny. Niekiedy też przekazywano je z pokolenia na pokolenie.
2. Jakie są stroje ludowe?
2.1. Pomorze
- strój kaszubski
- strój kociewski
- strój borowiacki
- strój mazurski
2.2. Wielkopolska i Kujawy
- strój kujawski
- strój pałucki
- strój biskupiański
- strój szamotulski
- strój krajeński
- strój kościański
2.3. Śląsk
- strój karkonoski
- strój wrocławski
- strój cieszyński
- strój pszczyński
- stroje Górali śląskich
- strój Górali czadeckich
- strój Lachów śląskich
2.4. Mazowsze, Sieradzkie i Łęczyckie
- strój łęczycki
- strój sieradzki
- strój krzczonowski
- strój łukowski
- strój radzyński
- strój łowicki
- strój sannicki
- strój kołbielski
2.5. Małopolska
- strój krakowski
- strój Lachów sądeckich
- strój opoczyński
- strój świętokrzyski
- strój pogórzański
- Strój Górali podhalańskich
- strój górali beskidzkich
- strój górali podhalańskich
- strój górali żywieckich
- strój spiski
- strój orawski
- strój górali sądeckich
- strój łemkowski
- strój bojkowski
3. Jak wygląda strój ludowy?
Polski strój ludowy składał się z kilku elementów. I tak np. strój śląski z okolic Bytomia prezentował się następująco:
- mężczyźni nosili kapelusze (kanie, a zimą tchórzówki), koszule szyte były z lnu lub bawełny z kołnierzykiem ozdobionym mereżką, pod którym wiązano jedwabną chustę; spodnie (tzw. jelenioki) szyte były z żółtej irchy; kamizelka (bruclek) zapinana była na ozdobne metalowe guziki; buty były czarne z cholewami (tzw. kropy)
- panny zakładały na głowę wianek ze sztucznych kwiatów i błyskotek z długimi wstęgami z tyłu, mężatki – czepiec; koszule były gładkie; spódnice szyte były z kilku metrów tkanin (z tyłu ułożone w fałdki, z przodu gładkie), zakładano na nie fartuch (zapaskę); kobiety nosiły też gorsety szyte z jednobarwnych sukiennych tkanin.
Kobiecy strój ludowy Śląska uzupełniały wstążki i biżuteria, zwłaszcza korale noszone po kilka sznurów.
3.1. Śląski strój ludowy (elementy)
Części stroju ludowego na przykładzie stroju śląskiego z okolic Bytomia:
- bizoki (sukienne spodnie z długimi prostymi nogawkami, czarne lub granatowe)
- bruclek (męska kamizelka)
- chwost (zdoba męskich okryć wierzchnich)
- ciasnocha (płócienna koszula kobieca)
- galanda (wieniec z kolorowych sztucznych kwiatów z czerwoną różą na środku)
- jakla (wierzchnie okrycie kobiece)
- jedbowka (jedwabna chustka)
- jelenioki (irchowe spodnie)
- kabotek (płócienna koszula z sięgającymi do łokcia rękawami)
- kamzela (męski kaftan z rękawami)
- kania (męski filcowy kapelusz)
- kiecka (spódnica z doszytym stanikiem)
- płoszcz (męskie okrycie wierzchnie sięgające do połowy łydek)
- purpurka (płócienna czerwona chustka)
- stanik (górna część kiecki)
- stanik z kiełbasą (stanik z watowaną i pikowaną podkładką doszytą w pasie)
- szaltuch (chustka noszona jako okrycie wierzchnie)
- sztyblety (obuwie męskie z gumowymi klinami po bokach)
- tchórzówka (męska czapka noszona zimą)
- wierzcheń (sukienny gorset)
4. Stroje ludowe polski – ciekawostki
Stroje ludowe zmieniały się na przestrzeni lat, przede wszystkim pod wpływem mody obowiązującej wśród bogatszych mieszkańców miast i dworów. Nawiązywano też do wojskowych mundurów.
Inne były też stroje panien i kawalerów, a inne mężatek i żonatych. Młodzi mieli pozwolenie na tkaniny jasne, wyraziste. Młodzi mężczyźni zdobili swoje kapelusze. Nosili też bardziej ozdobne kamizelki i kaftany.
Stroje ludowe przestały być powszechnie ubierane na przełomie XIX i XX wieku, i co ciekawe, szybciej do szafy odwiesili je mężczyźni.
Jesli chcecie razem z dzieckiem poszerzyć wiedzę na ten temat i dowiedzieć się, jak wyglądają stroje ludowe w Polsce, możecie zajrzeć do Atlasu Polskich Strojów Ludowych. Jest to seria wydawnicza Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego, która ukazuje się od 1949 r. W poszczególnych zeszytach szczegółowo opracowano stroje ludowe z poszczególnych regionów Polski.
