Irracjonalizm. Czym jest, przedstawiciele nurtu, cechy irracjonalizmu
Irracjonalizm jest poglądem filozoficznym typowym dla romantyzmu i modernizmu. Znajomość tego zagadnienia jest niezbędna, jeśli chcemy dobrze zdać egzamin maturalny. Co to jest irracjonalizm? Kim byli przedstawiciele tego nurtu i czym się charakteryzuje?
1. Czym jest irracjonalizm?
Termin irracjonalizm pochodzi z języka łacińskiego (irrationalis - nierozumowy). Według definicji to pogląd filozoficzny, który głosi, że nie można poznać rzeczywistości w sposób racjonalny. Najwyższa wartość w poglądzie tym przypisywana jest pozarozumowym środkom poznawczym.
Innymi słowy, istnieją środki poznania, dostarczające wiedzy, której nie możemy sformułować w słowach lub sprawdzić; środki te mają znaczącą wartość poznawczą. Według francuskiego filozofa, noblisty, Henrego Bergsona człowiek ma dyspozycji dwie władze poznawcze: intuicję oraz intelekt, gdzie przeważa intuicja.
Irracjonalizm bywa stawiany w kontrze do antyirracjonalizmu i racjonalizmy. Uznaje za wartościowe nie tylko zjawiska intersubiektywne i takie, które da się potwierdzić w sposób doświadczalny.
Największe znaczenie irracjonalizm zyskał w romantyzmie, którego światopogląd zbudowany był na wartościach takich jak duchowość, emocje, uczucia i indywidualność danej jednostki.
Według tego poglądu świat zbudowany jest ze sprzecznych elementów: idealnych i realnych, sprzecznych z rozumem i racjonalnych. Irracjonalizm był idealnym elementem składowym w tym obrazie świata.
Obecnie określenie "irracjonalny" używane jest jako synonim głupoty, czegoś bezsensownego.
2. Przedstawiciele irracjonalizmu
Przedstawicielami nurtu irracjonalizmu byli m.in.:
- Pitagoras i Pitagorejczycy;
- Adam Smith;
- Blaise Pascal;
- Jean-Jacques Rousseau;
- Friedrich Nietzsche;
- Martin Heidegger;
- Søren Kierkegaard;
- Arthur Schopenhauer.
3. Cechy irracjonalizmu
Jakie są cechy charakterystyczne dla irracjonalizmu? Są to:
- intuicja, uczucia, wiara, instynkt;
- inspiracje ludowe;
- związki z mesjanizmem;
- związki z mistycyzmem;
- nobilitacja osób, które nie przystają do społczenych standardów;
- brak możliwości rozumowego poznawania świata;
- obiektywną prawdę niosą dzieci i szaleńcy;
- odejście od ograniczania się rozumem.
