Erozja gleby. Na czym polega?
Erozja gleby to proces niszczenia wierzchniej warstwy gleby przez różne czynniki, zwłaszcza wiatr i wodę. Przyspiesza go też działaność człowieka. Jakie ma to konsekwencje?
1. Erozja gleby. Co to jest?
Erozja gleb prowadzi do utraty wierzchniej warstwy gleby, przez co traci ona na jakości (m.in. obniża się jej żyzność). Proces ten może zachodzić w dłuższym lub krótszym czasie. Na jego intensywność wpływ mają różne czynniki, m.in.:
- rodzaj skał macierzystych, na których powstały gleby,
- ukształtowanie terenu,
- wielkość opadów atmosferycznych,
- temperatura powietrza,
- prędkość wiatru,
- obecność lub brak roślinności,
- działalność człowieka.
Erozja wierzchniej warstwy gleby może zachodzić pod wpływem wiatru (erozja eoliczna). Najczęściej dzieje się tak na glebach piaszczystych, słabo gliniastych, suchych, pozbawionych roślinności, zwłaszcza w strefie klimatów suchych i półsuchych (centralna Azja, obszar Sahelu w północnej Afryce oraz środkowa część USA). Sprzyja jej również wycinanie lasów, osuszania terenów, ale też uprawa roślin (w fazie siewu gleba pozbawiona jest roślinności).
Erozja wodna gleby to proces, w przebiegu którego wypłukiwane są warstwy próchnicy i cząstek mineralnych. Procesowi temu sprzyjają:
- obecność skał podatnych na wypłukiwanie,
- nachylenie terenu,
- wielkość opadów (strużki wody żłobią głębokie koleiny),
- wypasanie zwierząt,
- wycinanie lasów na stokach.
Wyróżnia się:
- erozję rzeczną – pogłębia koryto rzeczne (wgłębna), podcina brzegi (boczna), podcina progi sklane, co prowadzi do cofania się wodospadów i źródeł rzeki (wsteczna)
- erozję morską (abrazja) – uderzające o brzegi fale podcinają je, co skutkuje powstawaniem klifów
- erozję deszczową (ablacja) – woda opadowa wypłukuje luźny materiał na powierzchni terenu
Erozję wodną najczęściej zauważa się na terenach położonych w klimatach podrównikowym i zwrotnikowym, gdzie okresowo notuje się duże ilości opadów. Nieco mniej zagrożone tym zajwiskiem są obszary o dużych sumach opadów rocznych (klimat równikowy wybitnie wilgotny). Występująca tam naturalnie bujna roślinność charakteryzuje się dużą zdolnością retencyjną (system korzeniowy roślin wchłania wodę, ale również wiąże i przytrzymuje cząsteczki gleby).
By zapobiec erozji wodnej m.in.:
- pokrywa się glebę roślinnością, zwłaszcza silnie wiążących korzeniami glebę
- zalesia się stoki
- na obszarach o znacznych spadkach terenu wykonuje się orki w poprzek stoku
2. Erozja gleby – skutki
Wiesz już, co to jest erozja gleby, warto więc poznać również skutki tego zjawiska. Nie są one korzystne zwłaszcza dla rolnictwa, powodują bowiem:
- pogorszenie jakości gleby,
- wymywanie składników pokarmowych,
- zmniejszenie powierzchni uprawnej,
- niszczenie roślin i mniejsze plony.
Zmienia się też ukształtowanie terenu, co w skrajnych przypadkach może prowadzić m.in. do zapadania się ziemi. Dochodzi też do zanieczyszczenia środowiska, bo wraz z wiatrem przenoszone są drobiny nawozów. Z kolei w wodzie pojawiają się zwiększone ilości związków azotowych i fosforowych.
Jednym z najdramatyczniejszych skutków erozji gleby była katastrofa ekologiczna “Dust Bowl”, do której doszło w latach 30. ubiegłego wieku na terenie Stanów Zjednoczonych. Do jej powstania przyczyniła się działaność człowieka, zwłaszcza nadmierna eksploatacja gruntów rolnych. Gospodarze nie stosowali płodozmianu, intensywnie orali ziemię i wypasali bydło. Wykorzeniona trawa, która dawniej zatrzymywała wilgoć po opadach, nie mogła pełnić swojej funkcji w okresie potężnej suszy. To wszystko sprawiło, że lata 1931–1938 były tragiczne w skutkach dla Amerykanów (wielu rolników zachorowało na pylicę, wielu też się udusiło).
