Epikureizm. Jakie były główne założenia tej filozofii?
Epikureizm - jedna z dwóch najważniejszych antycznych filozofii. Kierunek filozoficzny, który zakładał, że człowiek został stworzony do bycia szczęśliwym. Warto przypomnieć sobie główne założenia tego nurtu przed egzaminem maturalnym. Kto był twórcą tego kierunku filozoficznego? Czym charakteryzuje się epikureizm? Oto najważniejsze informacje.
1. Jak powstał epikureizm?
Epikureizm został założony w 306 r. p.n.e. przez filozofa Epikura z Samos. Od jego nazwiska wywodzi się nazwa tego nurtu.
Epikur założył swoją szkołę, którą nazwał "Ogrodem", od ogrodu koło swojego domu, w którym spotykał się ze swoimi uczniami. Miejsce to znajdowało się w pobliżu miejsc spotkań wyznawców innych kierunków filozoficznych: platoników i stoików.
Według legendy, nad wejściem do "Ogrodu" znajdował się napis o treści: „Gościu, tutaj będzie ci dobrze, tutaj dobrem najwyższym jest rozkosz”, co odzwierciedlało pojmowanie szczęścia przez filozofa i jego uczniów.
Początkowo epikureizm funkcjonował jako szkoła filozoficzna, jednak z czasem stał się elitarną, ezoteryczną sektą, która przyjmowała tylko zdrowych, młodych mężczyzn, pochodzących z bogatych domów.
Epikureizm stale stał w opozycji do stoicyzmu, pod koniec klasycznej epoki rzymskiej tracąc na jego rzecz swą popularność. Gdy zaczęło się rozwijać chrześcijaństwo, publicznie wyklęto Epikura i jego filozofię, jego dzieła zaś niszczono, oskarżając je o sianie zgorszenia moralnego i ateizm.
W okresie średniowiecza i w renesansie kierunek ten w dalszym ciągu był potępiany, doszukiwano się w nim immoralizmu. Dopiero na początku XVII wieku za sprawą francuskiego filozofa, Pierre'a Gassendiego na powrót wzrosło zainteresowanie tym nurtem.
Założenia Epikura z dziedziny teorii poznania miały spory wpływ na empiryzm Johna Locke'a, a także nowożytne teorie atomistyczne.
Rekomendowane przez naszych ekspertów
2. Jakie były założenia epikureizmu?
Główne założenia epikureizmu to:
- rozumienie życia jako opozycji cierpienia i przyjemności;
- umiarkowany hedonizm - przyjemność zmysłowa/intelektualna to szczęście w życiu;
- filozofia jako lek na lęki, które odbierają szczęście człowiekowi;
- pogląd, że bogowie nie mają wpływu na świat i ludzi na nim żyjących, ponieważ człowiek zbudowany jest z atomow - metafizyka atomistyczna;
- dążenie do jak najczęstszego odczuwania przyjemności; przyjemnością jest już sam fakt istnienia człowieka lub nieodczuwanie cierpienia;
- wiara, że przyjemne życie wiąże się nierozerwalnie ze sprawiedliwością, a sprawiedliwe życie z przyjemnością.
Według epikurejczyków człowiek powinien dążyć do szczęścia. Ten hedonistyczny element miał doprowadzić do życia w całkowitej harmonii, utożsamianej przez uczniów Epikura z brakiem trosk, nazwanej eudajmonią. Aby osiągnąć to szczęście, należało zrezygnować z realizacji potrzeb, przestać je odczuwać.
Tym, co według filozofa uniemożliwiało osiągnięcie szczęścia w życiu doczesnym, był towarzyszący ludziom lęk przed bogami i śmiercią. Według Epikura człowiek nie powinien bać się śmierci, ponieważ kiedy on żyje, śmierci nie ma, a kiedy ona się pojawia, nie ma człowieka. Należy korzystać z życia, ponieważ ono mija i nigdy więcej nie wraca.
Epikurejczycy cenili sobie dobra doczesne i odrzucali wszystko, co ponad zmysłami. Według ich założeń droga poznania mogła być jedynie sensualna.
Ważną sentencją, odwołującą się bezpośrednio do epikureizmu jest myśl Horacego: "Carpe Diem", co dosłownie oznacza "chwytaj dzień". Zgodnie z tymi słowami niezwykle ważna jest radość z tego, co ma miejsce każdego dnia i dążenie do szczęścia.
Epikurejczyków cechowała rozwaga. Jeśli szczęście miało być okupione cierpieniem, nie warto było się na nie decydować. Pragnęli wieść uporządkowane życie w zgodzie z naturą, wśród bliskich i przyjaciół, na ziemi - nie wierzyli w życie pozagrobowe.
3. Czołowi przedstawiciele epikureizmu
Wśród głównych przedstawicieli epikureizmu wymienić możemy przede wszystkim uczniów i zwolenników Epikura, a byli to:
- Filodemos z Gadary;
- Metrodoros z Lampsakos;
- Zenon z Sydonu;
- Hermarchos z Mityleny;
- Lukrecjusz.
Poglądy Epikura znalazły swoje odzwierciedlenie m.in. w twórczości Horacego, a także w dziełach powstałych w renesansie.
Do filozofów nowożytnych, zafascynowanych epikureizmem, należeli m.in. Fryderyk Nietzsche, który widział w epikurejskim hedonizmie nieco heroizmu i Karol Marks, którego rozprawa doktorska poświęcona była filozofii przyrody Demokryta i Epikura.
