Czy dieta bezglutenowa rzeczywiście przynosi korzyści dorosłym i dzieciom? Poznaj 7 mitów o diecie niezawierającej glutenu według lekarza pediatry
Gluten to pewien rodzaj białek znajdujących się w niektórych zbożach, głównie w pszenicy, życie, jęczmieniu. U niewielkiego odsetka ludności, w związku z pojawieniem się niepokojących objawów po jego spożyciu, lekarze mogą rozpoznać choroby z nim związane, np. celiakię lub alergię na pszenicę, a następnie zalecić dietę bezglutenową. W ostatnich jednak latach ten rodzaj diety zyskał na popularności nie tylko wśród osób cierpiących na celiakię, ale niestety także wśród tych, którzy chcą poprawić swoje zdrowie.
Gluten to pewien rodzaj białek znajdujących się w niektórych zbożach, głównie w pszenicy, życie, jęczmieniu. U niewielkiego odsetka ludności, w związku z pojawieniem się niepokojących objawów po jego spożyciu, lekarze mogą rozpoznać choroby z nim związane, np. celiakię lub alergię na pszenicę, a następnie zalecić dietę bezglutenową. W ostatnich jednak latach ten rodzaj diety zyskał na popularności nie tylko wśród osób cierpiących na celiakię, ale niestety także wśród tych, którzy chcą poprawić swoje zdrowie. Lekarz pediatra Monika Działowska – ekspertka IV edycji kampanii „Glutenowy zawrót głowy – obalamy mity, potwierdzamy fakty”, autorka bloga Pediatranazdrowie.pl, mówi o najczęściej spotykanych mitach związanych z redukcją glutenu.
Glutenem nazywamy białka występujące w wybranych zbożach, takich jak pszenica (oraz wszystkie jej odmiany), żyto, pszenżyto, jęczmień i owies (ten ostatni naturalnie jest bezglutenowy, ale pojawia się w nim gluten poprzez kontakt z innymi zbożami podczas przetwarzania). Gluten spotykamy w produktach wytworzonych z wyżej wymienionych zbóż: pieczywie, kaszach, mąkach, makaronach, a także w wielu innych przetworach spożywczych. Warto zaznaczyć, że dla większości osób gluten nie jest szkodliwy, a spożywanie produktów zawierających go jest bezpieczne, podobnie jak dobrze zbilansowana dieta bezglutenowa. Problem pojawia się, gdy eliminujemy gluten z diety bez konsultacji z lekarzem i gdy dieta bezglutenowa nie jest odpowiednio zbilansowana pod kontrolą specjalisty.
Jakie są najczęstsze mity dotyczące glutenu?
Mit 1: Dieta bezglutenowa jest zdrowsza dla każdego.
Dieta bezglutenowa jest konieczna w przypadku osób z celiakią lub innymi chorobami związanymi z glutenem, rozpoznanymi przez lekarza. Dla reszty populacji, według wielu badań, unikanie glutenu nie przynosi korzyści zdrowotnych, a wręcz może prowadzić do niedoborów ważnych składników odżywczych.Zastosowanie w diecie glutenowych produktów pełnoziarnistych, w przypadku osób zdrowych, przynosi więcej pozytywnych korzyści niż eliminacja glutenu z diety. Zboża glutenowe charakteryzują się wysokim stężeniem istotnych dla zdrowia witamin, składników mineralnych oraz błonnika, który odgrywa ważną rolę np. w profilaktyce zaparć, często spotykanych u małych dzieci.
Mit 2: Produkty bezglutenowe są mniej kaloryczne.
Wiele produktów bezglutenowych zawiera więcej tłuszczu i cukru, aby poprawić smak i konsystencję. To oznacza, że mogą być równie kaloryczne, a nawet bardziej kaloryczne niż ich glutenowe odpowiedniki. Niektóre osoby na diecie bezglutenowej przybierają na masie ciała, inne chudną – zależy to więc od całościowej diety takiej osoby, a nie konkretnie od obecności glutenu w diecie. Sam gluten nie ma niekorzystnego wpływu na naszą masę ciała – liczy się bowiem jakość spożywanych produktów zbożowych. Należy wybierać szczególnie te pełnoziarniste, które są doskonałym źródłem węglowodanów złożonych oraz błonnika. Dzięki nim wchłanianie następuje wolniej, co sprzyja utrzymaniu prawidłowej masy ciała.
Mit 3: Dieta bezglutenowa odchudza.
Chociaż niektóre osoby mogą schudnąć na diecie bezglutenowej, jest to zwykle wynik rezygnacji z wysokoprzetworzonych produktów, np. ciast, ciastek, typowych hamburgerów, i wyboru zdrowszych opcji (np. zwiększenie spożycia warzyw i owoców).Sama eliminacja glutenu nie jest gwarancją utraty wagi. To właśnie produkty zbożowe, także glutenowe, szczególnie te z pełnego ziarna, mogą pomóc w jej obniżeniu ze względu na dużą zawartość błonnika, który pełni funkcję oczyszczającą ze zbędnych produktów przemiany materii. Ma to ogromny wpływ na prawidłową pracę naszego układu pokarmowego i w efekcie – utrzymanie zdrowej sylwetki.
Mit 4: Gluten jest szkodliwy dla wszystkich.
Gluten jest białkiem obecnym w zbożach, spożywanych przez ludzkość od tysięcy lat. Dla większości ludzi jest bezpieczny do spożycia. Tylko osoby z celiakią, nietolerancją glutenu lub nadwrażliwością na gluten muszą go unikać. Warto przy tym pamiętać, że wśród produktów glutenowych więcej wartościowych składników odżywczych zawierają te wytworzone z pełnych ziaren.
Mit 5: Wszystkie produkty bezglutenowe są zdrowe.
Nie wszystkie produkty bezglutenowe są zdrowe. Wiele z nich jest wysokoprzetworzonych i zawiera sztuczne dodatki. To właśnie ograniczenie spożycia glutenu może wpływać niekorzystnie na nasze zdrowie, prowadząc m.in. do niedoboru witamin i składników mineralnych. W wyniku spożywania gotowych, wysokoprzetworzonych produktów bezglutenowych, zawierających często więcej cukru, soli i tłuszczu, może dojść do rozwoju zespołu metabolicznego, czyli szeregu zaburzeń pod postacią nadwagi, otyłości, nieprawidłowego stężenia cukru we krwi, nadciśnienia i nieprawidłowych wartości lipidów (czyli tłuszczów) w naszym organizmie.
Mit 6: Małym dzieciom nie należy podawać glutenu w pierwszych miesiącach życia.
Produkty zbożowe, w tym również te zawierające gluten, wprowadzamy do diety dzieci w tym samym czasie co inne pokarmy uzupełniające, czyli nie wcześniej niż w 17. tygodniu życia oraz nie później niż w 26. tygodniu. Gluten, podobnie jak inne nowe produkty, o które rozszerzamy dietę niemowlaka, należy wprowadzać stopniowo i w niewielkich ilościach, pamiętając, by jednego dnia nie wdrażać innych nowych produktów do jadłospisu dziecka.
Mit 7: Późniejsze wprowadzenie glutenu do diety dziecka uchroni go przed alergią.
Niektórzy rodzice podają dzieciom pieczywo później, np. dopiero w 8-10. miesiącu życia lub po ukończeniu 1. roku, zakładając, że zmniejszy to ryzyko alergii na gluten. Tymczasem badania pokazują, że jest wręcz odwrotnie – zbyt późna ekspozycja na alergen zwiększa ryzyko uczulenia. Optymalnie należy więc wszystkie zboża wprowadzać tak jak pozostałe pokarmy, czyli ok. 5-6. miesiąca życia dziecka.
Podsumowując: dieta bezglutenowa jest kluczowa dla osób z rozpoznanymi chorobami glutenozależnymi. Jednakże dla reszty populacji może nie przynieść oczekiwanych korzyści zdrowotnych, a nawet zaszkodzić, jeśli nie jest odpowiednio zbilansowana. Dieta dzieci ogólnie zdrowych powinna być różnorodna, zbilansowana, bez wykluczeń. Ważne, aby podejmować ewentualne dodatkowe decyzje żywieniowe na podstawie rzetelnych informacji i konsultacji z lekarzem lub dietetykiem.
Organizatorem kampanii promocyjno-edukacyjnej „Glutenowy zawrót głowy – obalamy mity, potwierdzamy fakty” jest Federacja Branżowych Związków Producentów Rolnych.
Więcej informacji o kampanii znajduje się na stronie internetowej:
oraz na profilach:
https://www.instagram.com/glutenowyzawrotglowy/