Balladyna. Streszczenie, plan wydarzeń, problematyka
Balladyna to jedna z lektur szkolnych, omawianych zwykle w ósmej klasie szkoły podstawowej. Jej znajomość może być przydatna zarówno na egzaminie ósmoklasisty, jak i na maturze. O czym jest "Balladyna"? Jaka jest problematyka tego utworu? Jaki to gatunek literacki?
1. Jak powstała "Balladyna"?
Utwór "Balladyna" został napisany przez jednego z największych polskich poetów, Juliusza Słowackiego. Pisarz ten jest określany, obok Adama Mickiewicza i Zygmunta Krasińskiego jako wieszcz narodowy. Utwór powstał w 1834 roku, a wydany został w 1839 roku.
Prawdopodobnie utwór miał być jedną z sześciu części planowanego przez poetę cyklu kronik o bajecznych dziejach narodu polskiego. Kontynuację tego pomysłu stanowiła "Lilla Weneda".
Na początku "Balladyny" znajduje się list dedykacyjny autora, w którym poświęca utwór Zygmuntowi Krasińskiego, który go bardzo pozytywnie ocenił.
Sceniczna premiera "Balladyny" miała miejsce 7 marca 1862 roku w Teatrze im. Stanisława Skarbka we Lwowie.
"Balladyna" to jeden z czołowych polskich utworów. Opowiada o żądzy władzy i jej destrukcyjnym wpływie na człowieka.
2. "Balladyna" - jaki to rodzaj i gatunek literacki?
Pod względem rodzaju literackiego "Balladyna" jest dramatem - utworem przeznaczonym do wystawiania na scenie. W dramatach obok tekstu głównego znajduje się także tekst poboczny - didaskalia.
Pod względem gatunku jest to tragedia, której głównym tematem jest przejęcie władzy. Tytułowa bohaterka popełnia zbrodnie i inne naganne czyny, co ostatecznie doprowadza do jej śmierci. W utworze giną wszystkie pozytywne postacie dramatu.
3. "Balladyna" - streszczenie krótkie
Akcja dramatu rozgrywa się w czasach prasłowiańskich, w których pojawiała się legendarna postać króla Popiela III.
W biednej chatce mieszka uboga wdowa razem z pięknymi córkami: Aliną i Balladyną. Alina jest kochająca i łagodna, Balladyna zaś jest pragnącą władzy i bogactwa egoistką. Wkrótce nadarza się okazja, aby zdobyć to, czego pragnie druga córka wdowy. Wraz z nadejściem wiosny budzi się do życia wróżka Goplana, pani pobliskiego jeziora Gopło.
Goplana jest zakochana w Grabcu, jednak ten spotyka się z Balladyną. Aby to zmienić, wróżka wysyła do chaty wdowy księcia Kirkora, który chce ożenić się z jedną z córek. Matka dziewcząt wymyśla konkurs: która z nich przyniesie więcej malin w koszyku, ta zostanie żoną księcia.
Balladyna, widząc, że nie ma szans w tym konkursie, zabija Alinę. Odbywa się wielkie, huczne wesele, Balladyną wychodzi za księcia i zostaje panią na jego zamku. Zabiera ze sobą swoją matkę, jednak wstydzi się jej i pochodzenia, dlatego też ukrywa ją a wieży. Podaje, że pochodzi z królewskiego rodu.
Gdy książę Kirkor wyrusza na wojnę, Balladyna obmyśla plan, jak pozbyć się małżonka i zasiąść na tronie. Decyduje się na jednego z rycerzy, von Kostryna, którego rozkochuje, a następnie namawia do zabicia Kirkora. Potem, za pomocą trucizny, zabija także rycerza.
W końcu Balladyna obejmuje tron. Jako prawowita królowa zaczyna sądzić poddanych i za każdym razem sąd kończy się wyrokiem śmierci. Wskutek jej decyzji wydaje wyrok także na:
- mordercę Aliny - na siebie;
- mordercę von Kostryna - na siebie;
- na wyrodną córkę, która źle traktowała swoją matkę - na siebie.
Po wydaniu ostatniego wyroku pada piorun z nieba, który razi Balladynę, w wyniku czego ginie. W ten sposób dobro odzyskuje władzę.
4. "Balladyna" - plan wydarzeń
Plan wydarzeń tego dramatu wygląda następująco:
- Opowieść Pustelnika - książę Kirkor u Pustelnika.
- Rada Pustelnika - radzi księciu, aby wybrał na żonę uboga, prostą dziewczynę.
- Rozkazy Goplany dla Chochlika i Skierki.
- Konkurs malinowy o zamążpójście Aliny lub Balladyny.
- Balladyna na zamku u Kirkora, zamknięcie jej matki w wieży.
- Plany Balladyny wobec Kostryna.
- Przybycie do pałacu sługi Kirkora - Gralona, Balladyna z Kostrynem zabijają go.
- Kirkor znów u Pustelnika obiecuje odnaleźć koronę Lecha, skradzioną przez Skierkę i Chochlika.
- Śmierć Kirkora.
- Śmierć Kostryna.
- Balladyna jako sędzia - sąd nad zbrodniami.
- Śmierć Balladyny.
5. "Balladyna" - problematyka utworu
"Balladyna" jest dramatem o funkcjonowaniu dobra i zła na świecie. Poeta kontrastuje bohaterów: Alina jest uosobienie dobra, Balladyna zaś zła. Przez większość akcji utworu zło dominuje nad dobrem, jednak w ostatniej scenie dobro zwycięża.
Poeta w swoim utworze wykorzystał wątki z wielu popularnych baśni. Duże znaczenie odgrywają tutaj czary - wróżką z baśni jest tutaj Goplana. Jej słudzy kradną koronę Popielów, co krzyżuje plany księcia, który pragnie zwrócić ją prawowitemu władcy.
Koronę przywłaszcza sobie Grabiec, stając się królem - błaznem, przez co święty przedmiot jest zbezczeszczony, a osoba władcy ośmieszona. Walka księcia idzie na marne, chociaż Kirkor nie zrobił niczego złego, a jego plany były szlachetne.
W utworze występuje także motyw rywalizacji dobrej i złej siostry, który pojawia się m.in. w baśni Charlesa Perrault "Wrożki". Warto zwrócić jednak uwagę, że u Słowackiego motywy te są odwrócone: zło zwycięża dobro, zła siostra zabija dobrą siostrę, a czary, zamiast pomagać, utrudniają życie bohaterów.
W "Balladynie" oprócz motywów baśniowych występują także motywy legendarne. Najważniejszy to symbol władzy legendarnego króla Popiela, pozostającego na wygnaniiu - korona Popielów. Aby zapanował porządek w państwie, na tronie powinien zasiąść prawowity władca, o co walczy książę Kirkor.
