Synonim. Czym jest, jakie funkcje pełni?
Synonimy to wyrazy, których używamy, kiedy chcemy uatrakcyjnić naszą wypowiedź, nie chcąc się powtarzać. Ich znajomość może pomóc podczas pisania dłuższej wypowiedzi pisemnej w szkole, takiej jak np. wypracowanie czy rozprawka. Czym są synonimy? Jakie są fukcje syniomów? Jak je stosować w praktyce?
1. Czym są synonimy?
Wyraz synonim pochodzi z języka greckiego (synonymos - równoimienny). To wyraz, którego znaczenie jest podobne lub identyczne, jak znaczenie innych słów. Warto wiedzieć, że w pierwszej grupie (z wyrazami zbliżonymi) jest dużo więcej wyrazów niż w grupie drugiej.
Całkowitych synonimów jest niewiele. Większość z nich różni się m.in. barwą uczuciową, co decyduje o odbiorze danego słowa.
Przykładowe synonimy to np.:
- patyk i kijaszek;
- auto i samochód;
- dziewczyna i panna;
- ręka i dłoń.
2. Rodzaje synonimów
Synonimy dzielimy na dwie grupy:
- bliskoznaczne (które możemy wymieniać jedynie w konkretnym kontekście);
- równoznaczne (które możemy wymieniać w każdym kontekście).
Możemy również podzielić je na:
- synonimy stylistyczne;
- synonimy semantyczne;
za kryterium uznając ich barwę uczuciową i wartość znaczeniową, a także na
- synonimy wspólnordzenne;
- synonimy różnordzenne;
jeśli za kryterium przyjmiemy ich formę.
Synonimy stylistyczne odnoszą się do określonego zjawiska, pojęcia, przedmiotu, jakiejś czynności lub cechy, ujmując je z różnych stron, podkreślając różne odcienie znaczeniowe. Różnią się od siebie barwą uczuciową.
Jeśli weźmiemy pod uwagę różne rodzaje barw uczuciowych wśród tego rodzaju synonimów, możemy wyróżnić synonimy:
- chronologiczne - zróżnicowane czasowo, tzn. takie, które wyszły z użycia w zestawieniu z wyrazem z języka współczesnego, np. binokle - okulary, adwersarz - przeciwnik;
- stylowe - występują przede wszystkim w stylu artystycznym lub stylu patetycznych przemówień, np. rubież - granica, wieść - prowadzić;
- terytorialne - typowe dla danego regionu, np. tytka - torebka, kociamber - kot;
- emocjonalne - wyrazy, które różnią się pod kątem barwy uczuciowej, np. koń - rumak, chłop - gospodarz;
- środowiskowe - charakterystyczne dla gwar środowiskowych, np. ukraść - zajumać. samochód - gablota.
Synonimy semantyczne ukazują opisywany przedmiot z wielu stron, pokazując przy tym różne barwy znaczeniowe, np. stukać - walić - łomotać, ucieszny - śmieszny - paradny - dowcipny.
Synonimy różnordzenne należą do innych rodzin wyrazowych, np. burda - awantura - kłótnia, zawieja - burza - nawałnica.
Synonimy wspólnordzenne powiązane są ze sobą pod względem słowotwórczo - etymologicznym; tworzy się je poprzez dodanie do np. jednej postawy rzeczownikowej kilku przymiotników, np. wiek - wieczny, wiekowy, wieczysty.
3. Do czego nam są potrzebne synonimy?
Najczęściej używamy synonimów, gdy szukamy trafnego określenia danego przedmiotu, zjawiska czy sytuacji, jak również gdy chcemy uniknąć powtórzeń. Dzięki użyciu synonimów pokazujemy, że dbamy o bogactwo i estetykę wypowiedzi.
Najprostszą metodą jest użycie w takiej sytuacji słownika (również internetowego), który wspiera nas w doborze wyrażeń i zwrotów.
4. Jak właściwie dobierać synonimy?
Jak odpowiednio dobrać wyrażenie spośród wielu innych, które znajdziemy w słowniku? Z całą pewnością powinniśmy kierować się kontekstem i sensem całej wypowiedzi, do której szukamy wyrazu bliskoznacznego. Ważny jest także aspekt zjawiska, które opisujemy.
Powinniśmy wziąć pod uwagę potrzeby stylistyczne oraz barwę emocjonalną danego przekazu. Oczywiście pomocne będą także nasze kompetencje, które znacząco ułatwią dobór odpowiedniego słowa.
Dobrze jest także przed użyciem danego wyrazu, upewnić się o jego znaczeniu, np. w słowniku.
