Stalaktyty i stalagmity - jak powstają, gdzie możemy je znaleźć?
Stalaktyty i stalagmity występują na całym świecie, w przeróżnych kształtach: makaronu, miecza, marchewki lub czegoś jeszcze zupełnie innego. Trudno przejść obok nich obojętnie, ponieważ wyglądają często jak dzieła sztuki. Nierzadko szkoły organizują wycieczki do jaskiń, aby uczniowie mogli zobaczyć je z bliska. Czym są stalaktyty? Jak powstają? Czym się różnią od stalagmitów? Czym są stalagnaty?
1. Czym są stalaktyty?
Stalaktyty to zgodnie z definicją grawitacyjne nacieki jaskiniowe o wydłużonym kształcie odwróconego sopla (stożka), które narastają od stropu jaskini kresowej ku jej spągowi. Oznacza to krótko mówiąc, że stalaktyty są zwisającymi z sufitu naciekami.
2. Jak powstają stalaktyty?
Wokół zwisającej kropli wody, nasyconej solami tworzy się okrąg osadu. W miarę napływu wody okrąg ten wydłuża się w dół od następnych porcji soli, dzięki czemu powstaje cienka rurka, której środkiem biegnie woda nasycona solą.
Wraz z upływającym czasem woda, która sączy się przez tą rurkę, skutkuje wzdłużnym narastaniem nacieku, dzięki czemu powstaje tzw. makaron lub makaronik. Zazwyczaj kropel tych jest wiele, dlatego też na stropie jaskini mogą tworzyć się całe galerie takich makaronów. To początkowe formy stalaktytów.
Jeśli wyżej omawiany kanalik się zatka, woda szuka nowego ujścia i podczas spływania po powierzchni stalaktytu, buduje nowe warstwy, przez co stalaktyt zwiększa swoje rozmiary.
3. Rodzaje stalaktytów
Możemy wyróżnić rodzaje stalaktytów ze względu na kształt oraz na skład.
3.1. Rodzaje stalaktytów ze względu na kształt
- stalaktyt gronowy;
- stalaktyt rurkowy;
- stalaktyt laskowy (stożkowy);
- stalaktyt opancerzony;
- stalaktyt gronowy;
- stalaktyt korozyjny;
- stalaktyt mieczowaty;
- stalaktyt kulisty.
3.2. Rodzaje stalaktytów ze względu na skład
Większość stalaktytów zbudowana jest z węglanu wapnia - podstawowego budulca jaskiń. Stalaktyty mogą być jednak zbudowane również całkowicie lub po części z innych substancji. W ten sposób możemy wyróżnić:
- stalaktyt gliniany;
- stalaktyt lawowy;
- stalaktyt przeświecający;
- stalaktyt lodowy;
- stalaktyt solny;
- stalaktyt teleskopowy.
4. Barwy stalaktytów
Stalaktyty zbudowane z czystego kalcytu są bezbarwne, jednak rzadko kiedy są przeźroczyste. Dzięki domieszkom pęcherzyków powietrza lub mikropęknięciom i mikrokryształom stalaktyty zwykle mają kolor biały, lub półprzeźroczysty.
Gdy woda ściekająca ze stropu ma w swoim składzie domieszki żelaza, stalaktyty mogą mieć kolory od żółtego, przez czerwony, aż do barwy rdzawej.
Jeśli w wodzie zawarte są jony manganu, stalaktyty będą mieć kolor ciemny: od brunatnego po czarny.
5. Czym są stalagmity?
Obok stalaktytów w jaskiniach występują również stalagmity. Są to grawitacyjne nacieki jaskiniowe, mogące osiągać duże rozmiary. Mogą mieć kształt słupka, guza czy stożka.
Stalagmity narastają od dna jaskini w górę w wyniku wytrącania się węglanu wapnia z kapiącej ze stropu wody, w przypadku jaskini lodowej zaś - jej zamarzania.
Zwykle towarzyszą im stalaktyty w stropie jaskini. Jeśli stalaktyty i stalagmity połączą się, powstaje kolumna naciekowa, nazywana stalagnatem.
6. Największe stalaktyty i stalagmity świata
Formacje te powstają w bardzo powolny sposób. Jeden ich cal rośnie od 2,5 do 4 000 lat. Największy stalaktyt znajduje się w Jaskiniach Nerja w Hiszpani. Ma on 18 metrów średnicy i 60 metrów wysokości.
Największy stalagmit znajduje się w Jaskini Martin Inferno na Kubie. Jego wysokość wynosi 67 metrów.
7. Stalaktyty i stalagmity w Polsce
W Polsce możemy znaleźć te formacje m.in.:
- w Jaskini Niedźwiedziej;
- w Jaskini Łokietka;
- w Jaskini Raj;
- w Jaskini Mroźnej;
- w Jaskini Mylnej.
