Przemoc i uzależnienia u dzieci. Co powinno zaniepokoić rodzica?
Narkotyki, uzależnienia od gier, przemoc, cyberprzemoc, depresja – oto zagrożenia, z którymi zmagają się współcześnie dzieci i ich rodzice. Jak poznać, że dziecko doświadcza agresji ze strony rówieśników lub sięga po substancje odurzające?
1. Przemoc
Problem przemocy wśród dzieci i młodzieży jest narastającym zjawiskiem. Przyczyną jest duża dostępność przepełnionych agresją filmów w sieci, które mogą zachęcać do analogicznych zachowań, do znęcania się nad słabszymi, do umieszczania podobnych nagrań w internecie. Również niektóre gry komputerowe powodują powielanie przemocowych zachowań w realnym świecie. Dziecko, które doświadcza przemocy, często nie mówi o tym, co przeżywa.
- Nie tylko dlatego, że ofiary są zastraszone, ale też dlatego, że żyjemy w takim paranoicznym świecie, w którym to ofiara jest wytykana palcami - zauważa dr Aleksandra Piotrowska, psycholog dziecięcy. - To ofiara się wstydzi, że sobie nie radzi, a nie sprawca.
Jak rodzice mogą rozpoznać, że rówieśnicy znęcają się nad ich dzieckiem? - Tutaj zwracam uwagę przede wszystkim na gaśnięcie radości życia w tych dzieciach - odpowiada psycholog.
- Jeśli dziecko staje się markotne, apatyczne, odmawia udziału w zajęciach, które lubiło do tej pory. Jeśli wcześniej wychodziło gdzieś z kolegami, a teraz się od nich odsuwa, to jest to poważny sygnał, że dzieje się coś złego. Przemoc sygnalizują też zniszczone przedmioty należące do dziecka czy ślady otarć. Najczęściej jednak mamy do czynienia nie z przemocą fizyczną, lecz z przemocą psychiczną w relacjach grupy rówieśniczej zorganizowanej przeciwko jakiemuś dziecku.
Jeśli chodzi o możliwości udzielenia pomocy dziecku, które jest ofiarą przemocy, to, jak zauważa psycholog, najgłupsza rzecz, jaką rodzic może wtedy powiedzieć, to :”Nie przejmuj się. Tak bywa”. Niezbędne jest podjęcie tematu z dzieckiem, wspólne zastanowienie się, w jaki sposób można z tą sytuacją sobie radzić.
Gdzie szukać pomocy?
Telefon zaufania Fundacji Dajemy Dzieciom Siłę 116 111
Dziecięcy Telefon Zaufania Rzecznika Praw Dziecka 800 12 12 12
2. Cyberprzemoc
Sygnały, że dziecko doświadcza przemocy w sieci, są podobne do doświadczenia przemocy w rzeczywistości. Natomiast zjawisko to można rozpatrywać na kilku płaszczyznach. Przemoc może pochodzić ze strony anonimowych hejterów na forach. Dziecko może również doświadczyć przemocy będącej kontynuacją zachowań grupy rówieśniczej w świecie rzeczywistym. Przemoc w sieci może mieć też formę udostępniania materiałów, które kompromitują ofiarę.
Podobnie jak w przypadku przemocy w realnym świecie, cel jest ten sam - uczynić z kogoś obiekt wyśmiewania, pogardy. Podobny jest zatem skutek - izolacja dziecka i obniżenie nastroju, prowadzące niekiedy aż do depresji i prób samobójczych, jeśli dziecko czuje się zaszczute.
Rola rodzica jest wówczas bardzo ważna. - Dziecko musi dostać od nas jednoznaczny sygnał, że takie zachowania są niedopuszczalne, że tak nie wolno. Szukajmy tych, którzy nam powiedzą, jak sobie z tym poradzić. Od poradni psychologiczno–pedagogicznej przez Fundację Dajemy Dzieciom Siłę po policję, bo przecież wieloma z tych zjawisk interesuje się kodeks karny - tłumaczy psycholog.
Gdzie szukać pomocy?
Pomoc telefoniczna dla rodziców i nauczycieli, którzy potrzebują wsparcia i informacji 800 100 100
3. Narkotyki
Dr Piotrowska podkreśla, że zawsze należy zwracać uwagę na zmiany w zachowaniu.
- Widząc zmianę zachowania, warto zawsze zadać sobie pytanie, czy przypadkiem w życiu dziecka nie zadziało się coś, o czym my nie wiemy - mówi psycholog. - Może być tak, że dziecko, które do tej pory było ufne, radosne, zagadujące, nagle zaczyna się izolować, zamyka się, przestaje chcieć rozmawiać z rodzicami. Albo w pewnych sytuacjach wręcz przeciwnie, też bez zidentyfikowanej przyczyny, dziecko staje się agresywne.
Ważne jest sprawdzanie, czy dziecko nie ma narkotyków lub potrzebnych do ich zażywania akcesoriów. - Jeśli znajdujemy susze, fifki, jakiekolwiek tabletki, proszki, mogą to być narkotyki lub dopalacze - podkreśla dr Piotrowska. - Nie dajmy się zbyć byle jakimi wymówkami, nie przyjmujmy pierwszego tłumaczenia za dobrą monetę, że to nie jego, że koleżanka prosiła o przechowanie - dodaje.
Gdzie szukać pomocy
Telefon zaufania dla osób uzależnionych i ich rodzin 801 199 990
4. Uzależnienie od gier komputerowych
Uzależnienie od gier, to zjawisko narodzone w końcu ubiegłego stulecia, wraz z rozwojem technologii i komputerów. Jeśli młody człowiek zbyt wiele czasu spędza przed komputerem, odmawiając innych aktywności, możemy mówić o uzależnieniu.
- Niezwykle trudno sobie z tym radzić - ostrzega psycholog. Zwraca uwagę, że nie jest to problem łatwy do rozpoznania. - Rodzic ma takie przekonanie, że wszystko jest w porządku, bo dziecko nigdzie się nie włóczy, jest w domu, w swoim pokoju. I tym samym nie uświadamia sobie tego, jak groźne rzeczy mogą czyhać na dziecko w jego własnym pokoju.
Gdzie szukać pomocy?
Kryzysowy Telefon Zaufania 116 123
Telefon zaufania 801 889 880
5. Depresja
Dziecko w depresji przestaje być aktywne, traci radość życia. Często zaniedbuje obowiązki szkolne, a z czasem nawet higienę osobistą. Może odmawiać spożywania posiłków lub przeciwnie - kompulsywnie się objadać. Dziecko z depresją może dokonywać również aktów samookaleczenia i podejmować próby samobójcze. Osoba pogrążona w depresji ucieka się do sięgania po środki odurzające, które przynoszą chwilową ulgę w złym samopoczuciu psychicznym.
- Szukajmy pomocy - apeluje psycholog. - To nie jest tak, że serdeczność, ciepło i miłość wystarczą do tego, żeby poradzić sobie z depresją. Czasami potrzebna okazuje się i farmakoterapia i psychoterapia. Zdecydowanie potrzebna jest profesjonalna pomoc. Nie przychodzi nam do głowy, żeby samemu radzić sobie z próchnicą u dziecka, więc dlaczego próbujemy leczyć depresję, która jest o wiele groźniejsza niż próchnica?
Gdzie szukać pomocy?
Kryzysowy Telefon Zaufania 116 123
Antydepresyjny Telefon Zaufania Fundacji ITAKA 22 484 88 01
6. Jak zapobiegać?
Żeby dziecko nie popadło w uzależnienia lub depresję, rodzic powinien przede wszystkim być blisko dziecka, zauważać je, nie tylko pod kątem zaspokojenia potrzeb materialnych.
- Dziecko ma bardzo dużą potrzebę kontaktu, bliskości, więc szuka możliwości zaspokojenia sobie tych potrzeb w najrozmaitszy sposób. Dlatego też jest ono gotowe realizować takie zachowania, które znajdują uznanie w grupie rówieśniczej. We wszystkich przypadkach tak naprawdę docieramy do zagubienia i poczucia samotności młodego człowieka, który szuka metod uporania się z tym wszystkim. Jeśli rodzic zupełnie traci kontrolę nad tym, co się dzieje, to te zachowania mogą przybierać postać różnego rodzaju uzależnień, mogą prowadzić do przemocy i agresji - ostrzega dr Piotrowska.