Polskie Tańce Narodowe - czy znasz je wszystkie?

Polskie Tańce Narodowe wywodzą się z kultury ludowej. Zapiski na ich temat możemy znaleźć w nutach, kronikach i pamiętnikach pochodzących z XV wieku, jednak na przestrzeni lat zmieniały się tak bardzo, że obecnie niewiele mają wspólnego ze swoimi wiejskimi pierwowzorami. Mimo to zachowały cechy charakterystyczne dla regionu, z którego pochodzą.

W okresie Średniowiecza duchowieństwo uznawało tańce za niemoralne. Oficjalnie zakazywano tańca na wielu synodach, na równi z rozpustnym ubiorem czy pijaństwem. Tańce były grzechem i stanowiły uciechę szatana. Za najbardziej niemoralne uznawane były tańce wykonywane przez chłopów w karczmach.

Za panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego (XVIII wiek) szkolnictwo taneczne było już rozwinięte. Działalność w tym zakresie kontynuowały szkoły konwiktowe. Do tematyki związanej z tańcem powracały również szkoły powstałe po rozpadzie szkół jezuickich - podległe Komisji Edukacji Narodowej. Taniec stanowił kluczowy element w Szkole Rycerskiej (Korpusie Kadetów).

Szczególne znaczenie zyskały w romantyzmie. Niezapisana kultura tradycyjna miała w Polsce ogromne znaczenie. Mit tańców narodowych jednoczył polską kulturę, dawał Polakom poczucie narodowej tożsamości, zakorzenienia i ciągłości.

Polskie Tańce Narodowe to:

• Krakowiak;
• Polonez;
• Oberek;
• Kujawiak;
• Mazur.

Krakowiak

Krakowiak to w powszechnej opinii najstarszy taniec narodowy. Znany oraz tańczony był za panowania Władysława Jagiełły. W XVI - XVII wieku stał się niezwykle popularny wśród szlachty. Taniec ten utrzymany jest w metrum 2/4, w typowym dla niego rytmie.

Nazwa tańca powstała w XVII wieku. Odnosiła się do zbioru tańców, które posiadały własne, miejscowe nazwy, takie jak: dreptany, mijany, skalmierzak, suwany, szopieniak itd. Pod koniec XVIII wieku typowe dla tego tańca rytmy zaczęły pojawiać się w muzyce symfonicznej, na początku XIX wieku Krakowiak stał się popularny w muzyce instrumentalnej oraz scenicznej.

Krakowiak tańczony jest w parach, ubranych w regionalne stroje. Najbardziej znany spośród wszystkich strojów ludowych jest strój Krakowiaków Zachodnich, pochodzących z okolic Bronowic.

Utwory muzyczne, zainspirowane Krakowiakiem to m.in. "Krakowiak fantastyczny" I.J. Paderewskiego i "Krakowiak na fortepian" K. Szymanowskiego.

Polonez

Uroczysty taniec korowodowy - tańczony para za parą, w metrum 3/4. Inaczej nazywany "chodzonym". Był to taniec dworski - rozpoczynał ważne bale na dworach królewskich, choć początkowo tańczony był też przez lud wiejski i drobną szlachtę w czasie oczepin na weselach.

Stanowił okazję do przywitania się i zaprezentowania swojego stroju. Znany, podziwiany i tańczony także w zachodniej Europie, o czym może świadczyć jego nazwa, pochodząca z języka francuskiego: polonaise (polski).

Polonezy pisali wielcy kompozytorzy: F. Chopin, S. Moniuszko, W. A. Mozart czy P. Czajkowski. Zachowały się także w polskich kolędach, takich jak "Dzisiaj w Betlejem", "Bóg się rodzi" czy też "W żłobie leży".

Oberek

Pierwsze wzmianki o oberku (obertasie, obyrtanym) pochodzą z XVII wieku, choć dopiero pod koniec XIX wieku stał się tańcem wielu warstw społecznych. Jest bardzo szybki, wesoły, żywy i skoczny, w metrum 3/8.

Oberek był popularny na wsiach w całej Polsce, szczególnie na Radomszczyźnie i Mazowszu. Na weselach w kontekście zabawy i wesela zaczął zanikać pod koniec XX wieku, współcześnie tańczony jest jedynie przez osoby starsze.

W kompozytorskiej twórczości możemy znaleźć oberki instrumentalne oraz wokalno - instrumentalne w formie mazurków H. Wieniawskiego i F. Chopina.

Kujawiak

Kujawiak był elementem kujawskich obrzędów weselnych. Po raz pierwszy jego nazwa pojawiła się w 1827. Nazywany był również kolebanym i śpiącym. Jest to taniec powolny, w metrum 3/4. Jego melodia jest nastrojowa i liryczna, przez co taniec ma zalotny charakter.

Kroki w tańcu tym są powolne, posuwiste, wśród kołysania i obrotów. Kujawiaki komponował m.in. H. Wieniawski.

Mazur

Dynamiczny, wesoły taniec, w metrum 3/4 lub 3/8. Łączy podobieństwo z Oberkiem i Mazurkiem, a także w wolniejszym tempie z Kujawiakiem. Często tańczony na szlacheckich dworach. Mężczyzna prowadzący w tym tańcu nazywany jest wodzirejem.

Mazur zyskał największą popularność w XIX wieku, kiedy to znany był i tańczony w całej Europie. Mazury komponował m.in. S. Moniuszko, F. Chopin czy A. Zarzycki.

Mazur, podobnie jak Polonez był tańcem dworskim, a oba te tańce stanowiły podstawowe punkty programu każdego balu, aż do 1939 roku.