Polskie Tańce Narodowe - czy znasz je wszystkie?
Polskie Tańce Narodowe wywodzą się z tańców ludowych pochodzących z terenów całego kraju. Wyróżniamy pięć tańców, które wywarły największy wpływ na budowanie kultury oraz tradycji muzycznej naszego kraju. Które tańce ludowe określamy mianem narodowych? Jaka jest ich historia?
1. Historia Polskich Tańców Narodowych
Polskie Tańce Narodowe wywodzą się z kultury ludowej. Zapiski na ich temat możemy znaleźć w nutach, kronikach i pamiętnikach pochodzących z XV wieku, jednak na przestrzeni lat zmieniały się tak bardzo, że obecnie niewiele mają wspólnego ze swoimi wiejskimi pierwowzorami. Mimo to zachowały cechy charakterystyczne dla regionu, z którego pochodzą.
2. Tańce Narodowe w kulturze polskiej
W okresie Średniowiecza duchowieństwo uznawało tańce za niemoralne. Oficjalnie zakazywano tańca na wielu synodach, na równi z rozpustnym ubiorem czy pijaństwem. Tańce były grzechem i stanowiły uciechę szatana. Za najbardziej niemoralne uznawane były tańce wykonywane przez chłopów w karczmach.
Za panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego (XVIII wiek) szkolnictwo taneczne było już rozwinięte. Działalność w tym zakresie kontynuowały szkoły konwiktowe. Do tematyki związanej z tańcem powracały również szkoły powstałe po rozpadzie szkół jezuickich - podległe Komisji Edukacji Narodowej. Taniec stanowił kluczowy element w Szkole Rycerskiej (Korpusie Kadetów).
Szczególne znaczenie zyskały w romantyzmie. Niezapisana kultura tradycyjna miała w Polsce ogromne znaczenie. Mit tańców narodowych jednoczył polską kulturę, dawał Polakom poczucie narodowej tożsamości, zakorzenienia i ciągłości.
3. Nazwy Polskich Tańców Narodowych
Polskie Tańce Narodowe to:
- Krakowiak;
- Polonez;
- Oberek;
- Kujawiak;
- Mazur.
3.1. Krakowiak
Krakowiak to w powszechnej opinii najstarszy taniec narodowy. Znany oraz tańczony był za panowania Władysława Jagiełły. W XVI - XVII wieku stał się niezwykle popularny wśród szlachty. Taniec ten utrzymany jest w metrum 2/4, w typowym dla niego rytmie.
Nazwa tańca powstała w XVII wieku. Odnosiła się do zbioru tańców, które posiadały własne, miejscowe nazwy, takie jak: dreptany, mijany, skalmierzak, suwany, szopieniak itd. Pod koniec XVIII wieku typowe dla tego tańca rytmy zaczęły pojawiać się w muzyce symfonicznej, na początku XIX wieku Krakowiak stał się popularny w muzyce instrumentalnej oraz scenicznej.
Krakowiak tańczony jest w parach, ubranych w regionalne stroje. Najbardziej znany spośród wszystkich strojów ludowych jest strój Krakowiaków Zachodnich, pochodzących z okolic Bronowic.
Utwory muzyczne, zainspirowane Krakowiakiem to m.in. "Krakowiak fantastyczny" I.J. Paderewskiego i "Krakowiak na fortepian" K. Szymanowskiego.
3.2. Polonez
Uroczysty taniec korowodowy - tańczony para za parą, w metrum 3/4. Inaczej nazywany "chodzonym". Był to taniec dworski - rozpoczynał ważne bale na dworach królewskich, choć początkowo tańczony był też przez lud wiejski i drobną szlachtę w czasie oczepin na weselach.
Stanowił okazję do przywitania się i zaprezentowania swojego stroju. Znany, podziwiany i tańczony także w zachodniej Europie, o czym może świadczyć jego nazwa, pochodząca z języka francuskiego: polonaise (polski).
Polonezy pisali wielcy kompozytorzy: F. Chopin, S. Moniuszko, W. A. Mozart czy P. Czajkowski. Zachowały się także w polskich kolędach, takich jak "Dzisiaj w Betlejem", "Bóg się rodzi" czy też "W żłobie leży".
3.3. Oberek
Pierwsze wzmianki o oberku (obertasie, obyrtanym) pochodzą z XVII wieku, choć dopiero pod koniec XIX wieku stał się tańcem wielu warstw społecznych. Jest bardzo szybki, wesoły, żywy i skoczny, w metrum 3/8.
Oberek był popularny na wsiach w całej Polsce, szczególnie na Radomszczyźnie i Mazowszu. Na weselach w kontekście zabawy i wesela zaczął zanikać pod koniec XX wieku, współcześnie tańczony jest jedynie przez osoby starsze.
W kompozytorskiej twórczości możemy znaleźć oberki instrumentalne oraz wokalno - instrumentalne w formie mazurków H. Wieniawskiego i F. Chopina.
3.4. Kujawiak
Kujawiak był elementem kujawskich obrzędów weselnych. Po raz pierwszy jego nazwa pojawiła się w 1827. Nazywany był również kolebanym i śpiącym. Jest to taniec powolny, w metrum 3/4. Jego melodia jest nastrojowa i liryczna, przez co taniec ma zalotny charakter.
Kroki w tańcu tym są powolne, posuwiste, wśród kołysania i obrotów. Kujawiaki komponował m.in. H. Wieniawski.
3.5. Mazur
Dynamiczny, wesoły taniec, w metrum 3/4 lub 3/8. Łączy podobieństwo z Oberkiem i Mazurkiem, a także w wolniejszym tempie z Kujawiakiem. Często tańczony na szlacheckich dworach. Mężczyzna prowadzący w tym tańcu nazywany jest wodzirejem.
Mazur zyskał największą popularność w XIX wieku, kiedy to znany był i tańczony w całej Europie. Mazury komponował m.in. S. Moniuszko, F. Chopin czy A. Zarzycki.
Mazur, podobnie jak Polonez był tańcem dworskim, a oba te tańce stanowiły podstawowe punkty programu każdego balu, aż do 1939 roku.
