Jak rozpoznać AZS – kiedy wybrać się do specjalisty, jak leczyć, a następnie jak zapobiegać jego zaostrzaniu i nawracaniu?

Atopowe zapalenie skóry występuje ok. 10-krotnie częściej u dzieci niż u dorosłych. W Polsce na AZS choruje od 4,7 proc. do 9,2 proc. najmłodszych. Szacuje się, że w Europie odsetek ten stanowi nawet 24 proc. Z danych jasno wynika, że jest to powszechny problem zdrowotny, z którym w Polsce mierzą się rodzice nawet co 10. dziecka. Uporczywe swędzenie powoduje rozdrażnienie, niepokój, a nawet bezsenność, przez co ma wpływ nie tylko na malucha, ale także na funkcjonowanie całej rodziny.

Partnerem treści jest marka La Roche-Posay

Czym jest atopowe zapalenie skóry?

Atopowe zapalenie skóry jest chorobą alergiczną o podłożu genetycznym. Z jednej strony ma związek z nieprawidłowościami w funkcjonowaniu układu immunologicznego, z drugiej strony z wadliwą budową naskórka. Nadmiernie sucha skóra nie stanowi wystarczającej bariery przed wnikaniem drażniących substancji ze środowiska, przez co jest bardziej podatna na alergeny, które tworzą stan zapalny. AZS jest chorobą o długotrwałym przebiegu i tendencją do nawrotów, nawet po długich okresach bezobjawowych. Choroba ujawnia się często we wczesnym dzieciństwie, zmiany skórne rodzice obserwują u swoich dzieci nawet w pierwszych tygodniach życia. „Główną przyczyną AZS są czynniki genetyczne, immunologiczne, zaburzenia bariery naskórkowej, zaburzenia mikrobiomu oraz czynniki środowiskowe (stres, sposób odżywiania, infekcje, dym papierosowy, smog). Ponieważ jedną z przyczyn powstania AZS jest przyczyna genetyczna bardzo ważna jest profilaktyka i edukacja samych rodziców.” – mówi prof. dr hab. n. med. Barbara Zegarska, dermatolog i alergolog z wieloletnim doświadczeniem w pracy z dziećmi.

Objawy AZS

Do typowych objawów AZS należą zmiany skórne, występujące często pod kolanami, w zgięciach łokci i kolan, na nadgarstkach, dłoniach i na twarzy, ale mogą one obejmować całe ciało. Zarówno dla rodziców, jak i lekarzy objaw ten jest bardzo charakterystyczny, a jego wystąpienie sprawia, że postawienie diagnozy nie stanowi trudności. Nie są to jednak jedyne objawy AZS. Bywa, że pierwsze symptomy choroby są przez rodziców niezauważane, dzieje się tak zwłaszcza w przypadku niemowląt i małych dzieci, które nie mają możliwości komunikowania dolegliwości. Bardzo charakterystycznym i bardzo uciążliwym objawem AZS jest uporczywy świąd. Swędzenie, które obejmuje znaczne partie ciała, bywa przez dorosłych z AZS określane jako uczucie odpowiadające ukąszeniem setek komarów jednocześnie. Maluch, który cierpi z powodu takiego świądu i nie jest w stanie zakomunikować tego rodzicom, jest rozdrażniony, marudny, płaczliwy, ma trudności z zasypianiem, trudno go uspokoić. Rodzice nie są w stanie odgadnąć, że płacz nie jest wynikiem głodu czy mokrej pieluszki, ale złego samopoczucia i wołania o pomoc. „Atopowe Zapalenie Skóry ma dość typowy przebieg, typowy układ zmian i charakterystykę. Niekiedy zwłaszcza w początkowym okresie mogą być na tyle dyskretne, że trudne do rozpoznania, zwłaszcza jeżeli wcześniej w rodzinie nie stwierdzono atopii. Najczęściej zmiany pojawiają się we wczesnym dzieciństwie. U 45% dzieci objawy występują do 6. miesiąca życia, a u 50% do 1. roku życia. W okresie niemowlęcym zmiany zlokalizowane są głównie na twarzy zwłaszcza na policzkach, skórze głowy, tułowia oraz grzbietach rąk i stóp. Zmiany mają charakter często wysiękowy, pojawiają się strupki, znaczna suchość skóry. Dawniej takie zmiany często nazywane jako skazę białkową.” – wyjaśnia Pani profesor.

Sucha skóra u malucha – jak ją rozpoznać?

Innym bardzo charakterystycznym objawem AZS jest sucha skóra. Jak ją rozpoznać? Wystarczy dotyk. Skóra niemowlęcia powinna być gładka, aksamitna w dotyku. Sucha skóra maluszka nie jest defektem estetycznym, ale objawem, który powinien wzbudzić czujność rodziców. Jeśli mama lub tata wyczuwają suchość i szorstkość skóry swojego dziecka, powinni skonsultować się z pediatrą i natychmiast zacząć używać dermokosmetyków do pielęgnacji przeznaczonych dla dzieci ze skórą atopową. Niezwykle ważne jest, żeby wybierać dermokosmetyki przeznaczone dla określonej grupy wiekowej (w przypadku niemowląt takie, które przeznaczone są dla dzieci od 1. dnia życia), przebadane klinicznie – przez co skuteczne i bezpieczne, posiadające rekomendacje Polskiego Towarzystwa Pediatrycznego. Do takich właśnie produktów należą produkty LA ROCHE-POSAY z gamy Lipikar. Lipikar SYNDET AP+ to krem myjący do pielęgnacji noworodków, niemowląt, dzieci i dorosłych ze skórą skłonną do atopii. Doskonale sprawdzi się u maluchów z AZS, gdyż nawilża, łagodzi podrażnienia i zmniejsza swędzenie skóry. Po kąpieli skórę należy nawilżyć balsamem – tu z pomocą przychodzi Lipikar BALSAM AP+M, jest to balsam regenerujący o potrójnym działaniu: wspiera równowagę mikrobiomu, przynosi natychmiastowe ukojenie suchej skórze oraz zapobiega nawrotom swędzenia i suchości. Produkty Lipikar świetnie sprawdzają się u maluchów z nawet bardzo zaawansowaną atopią i suchością skóry.

AZS spędza sen z powiek

AZS jest chorobą, która spędza sen z powiek dzieci i rodziców – nie tylko w przenośni, ale także dosłownie. Rodziny dzieci cierpiących na atopowe zapalenie skóry wspominają, że pierwszym objawem choroby są trudności w zasypianiu i problemy ze snem. Malec płacze, jest niespokojny, wielokrotnie się budzi, nie jest stanie przespać godziny, nie wspominając o nocy. Dziecko nie jest w stanie komunikować dolegliwości ani nawet zwrócić uwagi na problem, z którym się boryka, drapaniem się. Płacze, marudzi, nie może zasnąć. Gdy nie śpi dziecko, nie śpi też rodzic, a często cała rodzina. I choć na AZS choruje dziecko, to konsekwencje ponoszą także inni członkowie rodziny. To pokazuje, jak poważnym problemem jest AZS i jak bardzo ważne jest, by łagodzić objawy tej choroby.

Leczenie AZS

Przebieg leczenia AZS u dzieci i niemowląt uzależniony jest od wielu czynników, m.in. od wieku i dziecka i zaawansowania choroby. W przypadku pojawienia się grudek świądowych i lichenizacji stosuje się preparaty przeciwzapalne, najczęściej steroidowe. Coraz popularniejsze stają się też inhibitory kalcyneuryny. Takie leczenie powinien dobrać lekarz dermatolog. Z powodu uporczywego swędzenia stosuje się też leczenie antyhistaminowe, które dodatkowo wykazuje działanie uspokajające i ułatwiające zasypianie. W najcięższych przypadkach AZS stosuje się leki biologiczne lub leczenie szpitalne uwzględniające podawanie silnych środków przeciwzapalnych (czasem nawet dożylnie).

Prawidłowa pielęgnacja podstawą leczenia

Lekarze pediatrzy oraz dermatolodzy dziecięcy podkreślają, że podstawą leczenia AZS u dzieci i niemowląt jest prawidłowa pielęgnacja skóry. Nie ma możliwości wyleczenia dziecka bez zaangażowania rodziców, którzy będą stosowali się do zaleceń pielęgnacyjnych. Ponieważ jednym z problemów, które pojawiają się w przebiegu AZS, jest sucha skóra, należy zadbać o jej nawilżenie. W tym celu należy stosować preparaty przeznaczone do pielęgnacji skóry z AZS, zarówno do mycia, jak i nawilżania skóry po kąpieli. Trzeba pamiętać, że skóra dziecka chorującego na egzemę wymaga nakładania dermokosmetyków nawet 3–4 razy na dobę, także w okresach bezobjawowych, czyli wtedy, kiedy swędzenie i zmiany skórne nie występują. Regularne stosowanie tych preparatów ma ogromny wpływ na odbudowę funkcji bariery naskórkowej, sprawia, że skóra staje się mniej sucha, łagodzi swędzenie i pozwala ograniczyć stosowanie leków przeciwzapalnych. Dobrej jakości preparaty mają wpływ na odbudowę mikrobiomu skóry, dzięki czemu wykazują dodatkowe działanie przeciwświądowe i przeciwzapalne. Prawidłowa pielęgnacja zapobiega zaostrzaniu stanów zapalnych i nawrotom choroby. „W każdym wieku powinno się stosować do pielęgnacji emolienty, które poprawiają nawilżenie i natłuszczenie skóry jak również na mikrobiom. Kąpiele powinny być krótkie w ciepłej a nie gorącej wodzie, dziecko powinno się osuszać delikatnym ręcznikiem a następnie poprzez zabawę smarować odpowiednimi balsamami. Ponieważ jedną z przyczyn powstania AZS jest przyczyna genetyczna bardzo ważna jest profilaktyka i edukacja samych rodziców.” – podkreśla prof. Zegarska.

Co jeszcze może robić rodzic, żeby pomóc dziecku z AZS?

Najważniejszą rzeczą, jaką może zrobić rodzic dla dziecka z AZS, jest prawidłowa pielęgnacja. Kochający mama i tata powinni zadbać przede wszystkim o jakość preparatów do pielęgnacji i pamiętać o ich regularnym stosowaniu, nawilżając skórę malucha nawet 3–4 razy na dobę. Poza tym wskazana jest obserwacja dziecka i uważność na to, jak reaguje jego skóra na alergeny. Z diety i otoczenia dziecka należy usnąć wszystko, co zaostrza stany zapalne. Rodzice powinni zwrócić uwagę nie tylko na pokarmy, które spożywa dziecko (alergie pokarmowe), ale także na inne czynniki drażniące, w tym także mechaniczne (np. tkaniny, z których uszyte są ubranka dziecka czy pościel, pod którą śpi, często uczulają wełna i włókna syntetyczne) i chemiczne (płyny i proszki do prania odzieży, środki do sprzątania). Lekarze zalecają nie przegrzewać dzieci i nie stosować zbyt długich kąpieli (woda wysusza skórę).

Jak rodzic może wspierać leczenie AZS?

„Rodzice powinni być wyedukowani co do zasad pielęgnacji, leczenia i odpowiedniego reagowania na zaostrzenia zmian chorobowych. Nie można dziecka zmuszać do tak zwanego smarowania. Musi to być poprzez zabawę, masaże i sprawiać dziecku przyjemność. Dzieci bardzo szybko same chętnie stosują emolienty, bo wiedzą, że zmniejsza to ich dolegliwości. Powinno się tak zorganizować codzienne życie, żeby dziecko nie było narażane na stresy i te wszystkie czynniki, które zaostrzają chorobę. Ważna jest też dieta bez pokarmów zaostrzających zmiany skórne.” – dodaje Pani profesor.

Czy AZS można wyleczyć?

AZS nie jest niestety chorobą wyłącznie wieku dziecięcego. Nawet u 60 proc. chorych objawy utrzymują się także po okresie dojrzewania. Skłonność do atopii nie mija, a dzieci, u których stwierdzono AZS, mają także skłonność do alergii pokarmowych i częściej niż u dzieci niecierpiących na egzemę występuje u nich astma. Lekarze wskazują także na związek AZS – zwłaszcza nieleczonego – z występowaniem schorzeń takich jak alergiczny nieżyt nosa, choroby sercowo-naczyniowe, zespół jelita drażliwego, choroby neurologiczne, choroby jamy ustnej czy choroby oczu. AZS skutecznie uprzykrza życie, uporczywe swędzenie nie pozwala skupić się na pracy czy nauce. Chorzy cierpiący z powodu uporczywego swędzenia wycofują się z życia społecznego, a choroba może odbijać się nawet na ich zdrowiu psychicznym. Leczenie AZS, którego podstawą jest prawidłowa pielęgnacja skóry, pozwala więc nie tylko zadbać o zdrowie oraz jakość życia tu i teraz, ale także zapobiegać chorobom, które mogą towarzyszyć atopii.

Partnerem treści jest marka La Roche-Posay