Galaktyka i jej typy: spiralna, eliptyczna, soczewkowata i nieregularna
Galaktyki, czyli skupiska gwiazd, gazu międzygwiezdnego, pyłu, planet i ciemnej materii mają kilka rodzajów, posiadających swoje szczególne cechy. Czym się od siebie różnią i do jakiego typu należy Droga Mleczna?
1. Co to jest galaktyka?
Galaktyki to ogromne skupiska gwiazd, gazu międzygwiezdnego, pyłu, planet oraz ciemnej materii. Do najczęściej wymienianych rodzajów galaktyk zalicza się spiralne, eliptyczne, soczewkowate i nieregularne. Każda galaktyka z konkretnej kategorii jest podoba do innych w tym samym typie. Wszystkie mają podobną budowę - składają się z:
- jądra galaktycznego (bardzo gęste skupisko gwiazd), wokół którego znajduje się dysk, mający - w zależności od typu galaktyki - inny kształt;
- tak zwanego halo galaktycznego, czyli zewnętrznego obszaru złożonego z dużej ilości struktur, krążących wokół osi symetrii galaktyki.
Przyjmuje się, że istnieje około 200 miliardów galaktyk.
2. Galaktyka spiralna
Pierwszy z typów galaktyk - galaktyki spiralne, są bardzo charakterystyczne. Składają się z jądra i kilku ramion, dlatego ich wygląd można porównać do wiatraka lub wiru. Zazwyczaj ramiona są dwa, o wiele rzadziej spotykane są te z trzema czy czterema ramionami.
W ramionach galaktyki tworzą się młode gwiazdy. Mieszczą się tam także mgławice w licznej ilości. Warto dodać, że ponad 60% galaktyk stanowią właśnie galaktyki spiralne (poza galaktykami karłowatymi). Galaktyki spiralne zostały podzielone na dwie grupy - w pierwszej znajdują się spiralne bez poprzeczki (jest to typ S), zaś w drugiej są z poprzeczką (typ SB).
3. Galaktyka eliptyczna
Galaktyka eliptyczna swoją nazwę wzięła od kształtu. Ten typ galaktyki ma kulistą symetrię, przypomina kształtem elipsę, nie ma ramion. Wyróżnia się niewielkim rozmiarem i ma niedużą ilość pyłu międzygwiezdnego oraz gazu.
Taka galaktyka jest raczej spłaszczona; określa się stopień spłaszczenia 0-7, gdzie 7 to największy stopień spłaszczenia, zaś 0 najmniejszy. Ten typ galaktyk zawiera raczej galaktyki o niewielkich rozmiarach. Galaktyka eliptyczna ma oznaczenie E, a do jej grupy zalicza się m.in. karłowatą galaktykę M32, która zlokalizowana jest w Andromedzie.
4. Galaktyka soczewkowata
Galaktyki soczewkowate uznaje się za formę przejściową pomiędzy galaktyką spiralną a eliptyczną. Jest ich całkiem sporo, stanowią około 18% wszystkich galaktyk.
Ich nazwa również nawiązuje do kształtu - z wyglądu przypominają soczewki. Zostały oznaczone jako S0. Ich cechą charakterystyczną jest brak pyłu międzygwiezdnego. Wśród galaktyk soczewkowatych znajdują się galaktyki NGC 936 i NGC 5128 (Centaurus A).
5. Galaktyka nieregularna
Galaktyki nieregularna wyróżniają się nieregularnym kształtem. Mają oryginalne i ciekawe struktury - każda z nich może przybrać inną formę i kształt, trudno tu o konkretny, zdefiniowany układ. Są one raczej niewielkich rozmiarów i jest ich stosunkowo mało - stanowią jedynie około 4% wszystkich galaktyk.
Ten typ został oznaczony jako Irr I i Irr II. Przykładem pierwszego jest Wielki Obłok Magellana z gwiazdozbioru Złotej Ryby, zaś do Irr II zalicza się galaktykę M82.
6. Galaktyka Droga Mleczna
Wśród galaktyk spiralnych jest także Galaktyka nazywana Drogą Mleczną. Z Ziemi, gołym okiem, możemy ją dostrzec w postaci jasnej, białej smugi znajdującej się w nocy na niebie. Do takich obserwacji jednak dobrze jest wybrać szczególne miejsce - kiepsko oświetlone sztucznym światłem.
Najlepiej nadają się do tego miejsca poza obszarem miast, szczególnie dużych. Trudno jest dostrzec dokładny kształt i budowę Drogi Mlecznej, ale według badań naukowców nie są to ciągłe spirale, bardziej zaś porozrywane ich fragmenty.