Antropologia: co to za nauka, przedstawiciele, najważniejsze pojęcia
Antropologia to nauka, której głównym przedmiotem badań jest człowiek jako jednostka w kontekście zmienności historycznej z uwzględnieniem warunków socjalno-ekonomicznych i kulturowych. Poznaj działy antropologii i specyfikę tej dziedziny nauki.
1. Antropologia: co to za nauka?
Antropolodzy próbują określić rolę kultury i struktur władzy w życiu człowieka. Interesuje ich również jego zmienność biologiczna i fizjologiczna (antropologia fizyczna).
Słowo 'antropologia' wywodzi się z greckiego 'antropos', czyli 'człowiek' (+ logos 'nauka'). Jest nauką interdyscyplinarną. Interesuje badaczy różnych dziedzin.
Działy antropologii to m.in.:
- antropologia religii,
- antropologia słowa,
- antropologia ciała,
- antropolingwistyka,
- antropologia polityczna,
- antropologia sportu,
- antropologia edukacji,
- antropologia jedzenia,
- antropologia sztuki.
Ojcem Polskiej Szkoły Antropologicznej jest prof. Jan Czekanowski (1882-1965). Według jego definicji antropologia to nauka "badająca człowieka jako biologiczne podłoże zjawisk społecznych".
Nieco bardziej rozbudowaną definicję antropologii przedstawili B. Jasicki, S. Panek, P. Sikora, E. Stołyhwo w podręczniku "Zarys antropologii" z 1962 r., pisząc, że "Antropologia jest nauką o zmienności form organizmu człowieka jako istoty zoologicznej oraz zmienności form przedstawicieli rodziny Hominidae w rozwoju rodowym i osobniczym, w aspekcie porównawczym z innymi zwierzętami, w zależności od czynników genetycznych i wpływu środowiska zewnętrznego - biogeograficznego i społecznego".
Antropolodzy w swoich badaniach wykorzystują takie narzędzia jak m.in. antropometria, genetyka i statystyka.
2. Antropologia fizyczna
W zakresie antropologii fizycznej badaczy interesują takie zagadnienia jak:
- ewolucja człowieka,
- fizjologia płci,
- dymorfizm płciowy,
- dziedziczność,
- rozwój osobniczy człowieka i jego uwarunkowania,
- autekologia i synekologia człowieka.
Antropologią fizyczną zajmowali się m.in.:
- Jan Jerzy Forster,
- Józef Głuchowski,
- Jędrzej Śniadecki ("Teoria jestestw organicznych", "O fizycznym wychowaniu dzieci"),
- Józef Jasiński,
- Jan Czekanowski (1882–1965),
- Józef Majer,
- Louis Leakey (1903–1972),
- Mary Leakey (1913–1996),
- Richard Leakey (ur. 1944),
- Kathy Reichs (ur. 1950).
3. Antropologia kulturowa
Antropologia kulturowa w pewnym stopniu łączy się z etnologią (bywa, że pojęcia te są używane naprzemiennie). Bada stanowisko człowieka w świecie w oparciu o kulturę, w której żyje.
Antopologów kulturowych interesuje różnorodność ludzkich ciał i zachowań w przeszłości i teraźniejszości. To próba odpowiedzi na pytanie, co sprawia, że jesteśmy różni? Jak definiujemy inność?
Centralnym punktem antropologii kulturowej jest odmienność, różnorodność. Świat jest zróżnicowany kulturowo i ta wiedza ma ogromne znaczenie społeczne, ale i polityczne. Człowiek jest twórcą kultury i jednostką ukształtowaną przez społeczeństwo.
