Ryś. Charakterystyka i systematyka
Ryś, dawniej nazywany ostrowidzem, jest drapieżnym ssakiem należącym do podrodziny kotów, w rodzinie kotowatych. Kiepski biegacz, ma za to doskonały wzrok, najwięcej czasu zaś, podobnie jak kot domowy, spędza na spaniu. Jak wygląda ryś, gdzie występuje i czy jest zagrożony wyginięciem?
1. Jak wygląda ryś?
Ryś (lynx) ma długie silne łapy z zakończonymi pazurami palcami oraz okrągłą głowę. Z wierzchu jest ciemnorudy, z brunatnymi plamkami, jego brzuch jest biały. Zwykle na szyi i spodzie głowy tego zwierzęcia sierść tworzy tzw. bokobrody.
Uszy rysia są nastroszone, stojące, a na ich szczycie znajdują się pędzelki ciemnych, najczęściej czarnych włosów. Ich celem jest skupianie fal dźwiękowych, które doprowadzają do uszu zwierzęcia dźwięki - dzięki nim lepiej słyszy.
Zwierzę to jest średniej wielkości. Długość ciała rysia wynosi od 65 do 110 cm, jego ogon ma długość od 5 do 23 cm. Waga waha się od 5 kg do 23; zwykle samce są o 25% większe i cięższe od samic.
2. Chakterystyka rysia
Ryś potrafi sprawnie i szybko wspinać się na drzewa, świetnie skacze. Nie lubi biegów, szybko się męczy. Podobnie jak kot domowy, potrafi mruczeć.
W ciągu dnia ryś chowa się w kryjówkach, w nocy zaś wychodzi na polowanie. Jest samotnikiem poza okresem godowym. Samiec i samica spotyka się raz do roku, w czasie rui. Okres ciąży rysia to około 70 dni. Młode rodzą się w dobrze ukrytym miejscu. Po urodzeniu ważą około 300 g, mleko matki ssą od 3 do 6 miesięcy.
Młody ryś oczy otwiera dopiero po 10 dniach. Z czasem zaczyna towarzyszyć matce w wędrówkach oraz w walkach z innymi rysiami. Przed ukończeniem roku staje się samodzielny, zostawia matkę i poszukuje swojego rewiru. Potrafi przebyć w ciągu jednej nocy do 7 km, aby znaleźć pożywienie. Pokonują ruchliwe ulice, czasem nawet autostrady, korzystając z przejść dla zwierząt.
Ryś jest dobrym pływakiem, potrafi przepłynąć wodę o szerokości 0,5 km. Dzięki odczytom z obroży telemetrycznych, założonych na rysie wypuszczane przez Zachodniopomorskie Towarzystwo Przyrodnicze, wiemy, że mogą przepłynąć Odrę lub Wisłę.
Zwierzę to, zupełnie jak kot domowy, wiele godzin spędza na spaniu, bardzo ważny jest dla niego odpoczynek. Z tego względu potrzebuje dużych obszarów leśnych, aby mógł spokojnie oddać się regeneracji.
Ryś żywi się głównie jeleniami i sarnami, w czasie jednego posiłku zjada około 1 kg mięsa, w ciągu doby zaś od 1,7 do 3,6 kg. Wyniki badań ukazały, że 1 dorosły osobnik może upolować w ciągu 1 roku około 60 saren.
3. Systematyka
Rodzaj ten najprawdopodobniej ma wspólnego przodka z rodzajami Puma, Prionailurus i Felis. Ryś pierwszy oddzielił się od głównej linii rozwojowej. Należą do niego gatunki takie jak:
- Lynx rufus - rudy ryś;
- Lynx canadensis - ryś kanadyjski;
- Lynx lynx - ryś euroazjatycki;
- Lynx pardinus - ryś iberyjski.
Jeśli chodzi o systematykę tego rodzaju, wygląda ona następująco:
- Domena - eukarionty;
- Królestwo - zwierzęta;
- Typ - strunowce;
- Gromada - ssaki;
- Podgromada - żyworodne;
- Infragromada - łożyskowce;
- Rząd - drapieżne;
- Rodzina - kotowate;
- Podrodzina - koty;
- Rodzaj - ryś.
4. Gdzie występuje ryś?
Rysie występują w lasach Europy, w takich krajach jak między innymi Polska, Czechy, Słowacja, Hiszpania, Portugalia, Szwecja, Finlandia, Estonia, Łotwa, Litwa, Białoruś, Włochy, Słowenia czy Chorwacja.
W Azji zwierzę to możemy spotkać w Rosji, Turcji, Iraku, Iranie, Chińskiej Republice Ludowej, Korei Północnej, Pakistanie, Indiach, Nepalu, Mongolii, Kazachstanie, Tadżykistanie czy Uzbekistanie, w Ameryce Północnej zaś w Kanadzie, Stanach Zjednoczonych i Meksyku.
5. Czy ryś jest pod ochroną?
Ryś jest objęty ochroną gatunkową od 6.01.1995 roku, został wpisany na listę gatunków szczególnie chronionych. Odrębnym aktem prawnym 30.06.1995 został wyłączony ze spisu dzikich zwierząt łownych.
W 2004 roku został objęty ochroną ścisłą, jako gatunek wymagający ochrony czynnej, rozporządzenie z 2011 roku zaś w sprawie ochrony gatunkowej nakazuje dodatkowo wyznaczanie 500 m stref ochronnych według miejsc rozrodu rysia (obowiązują w okresie od 1.04. - 31.08.).
W Polskiej Czerwonej Księdze ma kategorię zagrożenia NT - gatunek niższego ryzyka, lecz bliski zagrożenia. Obecnie w Polsce żyje około 150 osobników.
