Nicienie. Jak są zbudowane, czym się charakteryzują?
Nicienie kojarzą nam się z pasożytami, szkodliwymi organizmami, niszczącymi uprawy i powodującymi choroby. Poniekąd jest to prawda, ponieważ mogą rujnować niektóre gatunki upraw, a także zdrowie człowieka. Niektóre odmiany nicieni jednak są pożyteczne i wykorzystuje się je w biologicznej lub zintegrowanej ochronie roślin. Co to są nicienie? W jaki sposób się rozmnażają?
1. Czym są nicienie?
Nicienie (robaki obłe) to typ zwierząt bezkręgowych, dawniej klasyfikowanych jako gromada w typie obleńce. Zamieszkują wody oraz gleby.
Niektóre gatunki występują w wodach do nawet 3,6 km pod powierzchnią ziemi - głębiej niż jakiekolwiek inne znane organizmy wielokomórkowe. Zwykle są to pasożyty roślin i zwierząt. Nicienie należą do tych, które najczęściej wywołują choroby u ludzi.
2. Jak zbudowane są nicienie?
Kształt ciała nicienie mają silnie wydłużony, charakteryzują się dymorfizmem (zróżnicowanych wymiarach). Zwykle są to niewielkie organizmy, ich długość wynosi od 0,3 mm do 10 cm, jednak zdarzają się nicienie o długości około 1,2 m, jeden z gatunków zaś osiąga nawet do 8 m.
2.1. Budowa zewnętrzna nicienia
Powłokę zewnętrzną ciała nicieni stanowi wór powłokowo-mięśniowy, który składa się z nabłonka, pojedynczej warstwy mięśni i oskórka.
Oskórek nicieni, nazwany kutikulą, jest bezkomórkową warstwą ochronną, która przepuszcza tylko wodę i gazy. Zbudowany jest z substancji białkowej, dzięki czemu organizmy te są bardzo odporne na niekorzystne warunki środowiska i trucizny.
Nabłonek (hiporderma) znajduje się pod oskórkiem, a jego budowa zależna jest od wielkości nicienia. Nabłonek tworzy zgrubienia nazywane wałkami hipodermalnymi, które biegną wzdłuż ciała.
Warstwa mięśniowa zbudowana jest z czterech par mięśni podłużnych. Jama ciała wypełniona jest płynem surowiczym, zapewniającym organizmowi sprężystość. Mięśnie te zastępują także układ krążenia, rozprowadzając odżywcze substancje.
2.2. Budowa wewnętrzna nicienia
Jeśli chodzi o budowę wewnętrzną nicieni, wygląda ona następująco:
- posiadają szkielet hydrostatyczny;
- układ pokarmowy ma postać przewodu i dzieli się na trzy odcinki: przedni, środkowy i tylny; rozpoczyna się otworem gębowym, prowadzącym do gardzieli, łączącej się z jelitem, zakończony zaś otworem odbytowym, który jednak u niektórych gatunków może być zredukowany;
- wymianę gazową prowadzą powierzchnią całego ciała, nie posiadają układu oddechowego; potrafią oddychać beztlenowo;
- substancje odżywcze krążą po nicieniu przez płyn surowiczy - nie posiada układu krążenia;
- układ nerwowy to pierścień okołogardzielowy (obrączka okołogardzielowa) z 5 zwojami nerwowymi oraz pnie nerwowe, połączone spoidłami poprzecznymi;
- układ wydalniczy zbudowany jest z 2 przewodów, mających wspólne ujście - prowadzą przez całe ciało w bocznych wałach hipodermalnych, ujściem zaś jest otwór wydalniczy; głównym jego zadaniem jest regulacja ciśnienia osmotycznego organizmu; u nicienia występują także komórki fagocytarne, które zatrzymują oraz magazynują nierozpuszczalne w wodzie produkty przemiany materii; odpady w ten sposób zgromadzone nicienie przetrzymują do końca życia.
3. Jak rozmnażają się nicienie?
Nicienie rozmnażają się tylko płciowo. Większość z nich jest rozdzielnopłciowa, u niektórych zaś występuje wyraźny dymorfizm płciowy.
Samice zazwyczaj są większe, u samców tylna część jest zagięta. Większość osobników tego gatunku jest jajorodna. Larwy są bardzo podobne do dorosłych przedstawicieli tego gatunku, chociaż są mniejsze i nie posiadają narządów rozrodczych. Gdy rosną - linieją - zrzucają stary oskórek, a na jego miejscu pojawia się nowy.
4. Przedstawiciele nicieni
Wśród przedstawicieli tego gatunku możemy wymienić między innymi:
- pasożyty zwierząt i człowieka: owsik ludzki, włosień kręty, glista, tęgoryjec dwunastnicy, włosogłówka;
- mikrobionty;
- micetofagi;
- węgorek octowy;
- mątwik ziemniaczany;
- mątwik buraczany;
- korzeniak szkodliwy.
