Ma-MaTrix – czyli porady eksperckie w lekkim stylu. Jak kształtować inteligencję emocjonalną dziecka?
W pierwszych latach życia niezwykle istotny wpływ na rozwój dziecka mają doświadczenia emocjonalne. To właśnie one kształtują relacje społeczne pomiędzy rówieśnikami, a potem w dorosłym życiu. Jak sprawić, by nasza pociecha wyrosła na pewną siebie osobę?
Każdy rodzic pragnie, by jego dziecko miało dobre relacje z innymi osobami i było świadome swojej wartości. W tym celu warto pracować nad rozwojem inteligencji emocjonalnej. To nic innego jak zdolność rozumienia zarówno własnych, jak i cudzych emocji oraz właściwe zarządzanie nimi. W skrócie, chodzi o to, by nauczyć się właściwie reagować w sytuacjach, które są dla nas trudne. Maluchy i dzieci w wieku przedszkolnym często reagują wybuchem złości lub płaczem, gdy coś idzie nie po ich myśli. Przykładowo, starszy kolega niechcący zburzy im wierzę z klocków, a młodszy zabierze ulubioną zabawkę. Nic dziwnego, że dziecko czuje się odrzucone, zranione lub rozzłoszczone. Pomóżmy mu radzić sobie z emocjami – im bardziej rozwiniemy tę umiejętność w dzieciństwie, tym lepiej nasza pociecha będzie radzić sobie w przedszkolu, szkole i dorosłym świecie. W jaki sposób rozwijać umiejętności społeczno-emocjonalne?
Chwalmy dziecko jak najczęściej
Rozwój inteligencji emocjonalnej ma bardzo duży wpływ na kształtowanie charakteru dziecka. Znacznie wpływa na to, czy czujemy się pewni siebie i wierzymy w swoje siły. Aby zbudować w dziecku silne poczucie wartości, chwalmy je, gdy tylko mamy ku temu okazję. Trzeba jednak wiedzieć, jak to robić. Przede wszystkim w sposób autentyczny – zwracajmy uwagę na szczegóły. Zamiast mówić np. "bardzo ładny rysunek", powiedzmy: "bardzo ładnie namalowałeś te zwierzęta, szczególnie podobami się żaba i ślimak, a na tej trawie jest tyle wspaniałych kwiatów!". W dobrym słowie chodzi o to, by okazywać dziecku uznanie za to, co udało mu się samodzielnie zrobić. Taka postawa motywuje go do dalszego działania.
Opisujmy zachowanie i jego skutki
Ważną rzeczą jest to, by zawsze umieć oddzielać sprawcę od czynu. Jeśli pociecha zrobi coś złego, np. sprawi nam przykrość, nie oceniajmy dziecka, tylko jego zachowanie. Nie mówmy: "Jesteś zły", tylko: "Twoje zachowanie jest złe, bardzo mi się to nie podoba". Innym przykładem może być reakcja na kłamstwo. Rodzice, którzy sami mają problem ze swoimi emocjami, często reagują w niewłaściwy sposób. Potrafią powiedzieć: "Jesteś kłamcą, jesteś zły, głupi". O wiele lepszym rozwiązaniem będzie użycie sformułowania: "Ponieważ mnie okłamałeś, trudno mi będzie teraz tobie zaufać".
Pokazujmy różne punkty widzenia
Czasami jednym ze sposobów na uporanie się z problemem jest spojrzenie na niego oczami innych. Jeśli nasze dziecko uderzy kolegę na placu zabaw lub zabierze mu jego ulubioną zabawkę, zapytajmy je: "Jakbyś się czuł, gdyby tobie ktoś zabrał rzecz, którą w tym momencie się bawisz?". Dobrym ćwiczeniem, na przykład w sytuacji konfliktowej między rówieśnikami, jest pytanie: "Co czułbyś i myślał, gdybyś był twoim kolegą, a nie sobą?". Rodzice mogą również sięgnąć po odpowiednie narzędzia terapeutyczne, np. czytanki lub filmy animowane. Oglądając bajkę, staramy się omawiać, jak czuje się dany bohater, czy jest smutny, wesoły i z jakiego powodu.
Udzielajmy pozytywnych wskazówek
Konsekwencją złego zachowania przeważnie jest kara. Wtedy dziecko myśli sobie, że emocje, które przeżywa, są złe. W rezultacie zaczyna tłumić swoje uczucia, a to z kolei zaczyna być coraz bardziej obciążające dla jego psychiki. Zamiast karać malucha, pokażmy mu, co może zrobić inaczej. Wytłumaczmy krok po kroku, co spowodowało, że teraz jesteśmy w takim, a nie innym położeniu. Co doprowadziło do nieodpowiedniego zachowania i jak można to teraz rozwiązać. Być może pociecha sama wpadnie na to, jak należy postąpić. Kto wie, może następnym razem zachowa się inaczej.
Uczmy rozumienia emocji przez zabawę
Świetnym pomysłem na tego typu aktywności będzie zabawa klockami. To doskonały moment na pokazanie i wytłumaczenie dziecku, jak wygląda świat, w którym żyjemy. Podczas budowania uczymy się radzenia sobie z porażkami (bo przecież nie zawsze nam wszystko wychodzi) i dążenia do celu (damy radę!). Przykładowo, zabawa Wielofunkcyjnym Domkiem LEGO DUPLO może posłużyć do odgrywania scenek i wchodzenia w różne role, co z kolei pomaga wczuć się w emocje drugiej osoby. Dziecko może wyobrazić sobie, dlaczego dana figurka jest smutna i jak można ją pocieszyć.W trakcie wspólnej zabawy z dzieckiem uruchamiana jest wyobraźnia, dzięki której maluch wymyśla nowe konstrukcje. Starajmy się też wzmacniać pewność siebie poprzez małe sukcesy – każda ukończona budowla to powód do dumy dla małego człowieka.
Akceptujmy uczucia dziecka
Kiedy nasza pociecha zobaczy, że rozumiemy jej emocje, poczuje się lepiej i będzie bardziej skłonna do współpracy. Zamiast pocieszać ją, mówiąc "Nie płacz", powiedzmy: "Widzę, że płaczesz i że jest ci smutno". W ten sposób uświadamiamy najmłodszych, że emocje nie zawsze są tylko dobre, ale mogą być też trudne. Gdy rozumiemy uczucia dziecka, ono też uczy się je akceptować, a tym samym kontrolować je, zamiast tłumić. Pamiętajmy, że emocjom nigdy nie należy zaprzeczać. Bo co by się stało, gdyby dziecko znalazłoby się w sytuacji dla niego niekomfortowej i nie umiałoby czegoś odmówić? Inteligencja emocjonalna to nie tylko wrażliwość na emocje, ale również umiejętność powiedzenia NIE we właściwym momencie.