Kwas octowy. Właściwości i zastosowanie
Kwas octowy to organiczny związek wykorzystywany w różnych gałęziach przemysłu. Powstaje w wyniku fermentacji octowej. Dodawany jest do żywności, w której oznaczany jest skrótem E260. Jeśli użyjemy go zbyt wiele właściwie, nie odczujemy żadnych negatywnych konsekwencji, ponieważ nie jest szkodliwy. Warto wiedzieć, że kwas octowy może korzystnie działać na układ trawienny człowieka. Jakie są właściwości kwasu octowego? Jakie jest jego zastosowanie? Dlaczego kwas octowy nazywany jest lodowatym?
1. Co to jest kwas octowy?
Kwas octowy, inaczej nazywany etanowym, to związek chemiczny powstający w wyniku procesu fermentacji octowej.
Znany jest ludzkości od wieków jako ocet. Pierwszym, który go wyizolował z octu, jest arabski alchemik Dżabir Ibn Hajjan. Produkcję czystego kwasu octowego rozpoczęto jednak dopiero po 1700 roku, gdy niemiecki chemik Georg Ernst Stahl dokonał destylacji kwasu octowego z octu.
Uzyskiwany jest od wieków, ponieważ powstaje naturalnie na skutek działania bakterii kwasu octowego. Rozcieńczony kwas octowy - ocet, to produkt powstający w czasie procesu fermentacji z alkoholu etylowego. Ocet może stanowić więc niepożądany produkt pojawiający się w toku produkcji wina lub piwa.
W przemyśle chemicznym kwas octowy może być otrzymywany trzema metodami:
- w wyniku karbonylowania metanolu;
- poprzez utlenianianie benzyn niskooktanowych;
- poprzez utlenianianie aldehydu octowego.
2. Właściwości kwasu octowego
Oto właściwości tego kwasu:
- kwas octowy w czystej postaci, w temperaturze około 20 stopni to bezbarwna, żrąca ciecz o ostrym, drażniącym i bardzo charakterystycznym zapachu;
- jest mieszalny z wodą; gdy tak się dzieje, objętość wody zmienia się;
- jest w 100% higroskopijny - pochłania wilgoć z powietrza, proces rozpuszczania zaś w nim wody ma charakter silnie endotermiczny - po otwarciu butelki z zawartym w nim kwasem octowym w wilgotnym pomieszczeniu substancja ta zaczyna pochłaniać wilgoć z powietrza, co można zaobserwować jako zauważalne ochłodzenie i oszronienie ścianek butelki; gdy w danym pomieszczeniu jest bardzo wilgotno, otwór butelki zaś szeroki, czysty kwas octowy może się po otwarciu zestalić;
- kwas ten o stężeniu 70-80% to "esencja octowa";
- ze względu na tworzenie się kryształów w temperaturze poniżej 16°C, które przypominają lód, czysty kwas octowy inaczej nazywamy kwasem octowym lodowatym;
- wiązania wodorowe tworzone przez ten kwas są tak silne, że ich występowanie można zaobserwować również w fazie gazowej;
- wysoka temperatura wrzenia i efekty endotermiczne podczas rozcieńczania kwasu octowego wynikają ze wspomnianych wyżej silnych wiązań wodorowych między jego cząsteczkami;
- kwas octowy spala się niebieskim płomieniem;
- ulega dysocjacji i dobrze przewodzi prąd elektryczny, jest to jednak kwas słaby;
- z alkoholami i fenolami tworzy estry, z metalami sole, a obie te grupy związków nazywamy octanami.
3. Do czego służy kwas octowy?
Kwas octowy stosowany jest głównie jako konserwant, który przedłuża trwałość produktów spożywczych i chroni przed rozwojem bakterii i grzybów. Konserwant E260 można znaleźć między innymi w:
- marynatach;
- sałatkach;
- sosach;
- serkach topionych;
- owocach i warzywach w słoikach i puszkach;
- pieczywie.
Naturalnie występuje w occie spirytusowym, jabłkowym, ryżowym, winnym oraz w każdym innym occie spożywczym. Kwas octowy jest w pełni bezpieczny dla zdrowia oraz bardzo poprawia smak potraw.
Kwas octowy ma jednak zastosowanie nie tylko w przemyśle spożywczym. Wykorzystywany jest także w procesach garbowania skóry, farbowania tkanin, w produkcji środków do dezynfekcji i czyszczenia. Można usuwać nim kamień w systemach grzewczych czy w przemysłowym uzdatnianiu wody.
Wykorzystywany jest również do produkcji kosmetyków i do syntezy chemicznych substancji. Stosuje się go do wytwarzania papierosów, karm dla zwierząt, aspiryny, mydła w płynie czy barwników do włosów. Można nim również czyścić różne powierzchnie.
