Jak dbać o wcześniaka w domu? Sprawdzamy!

Najzdrowszym oraz najbardziej pożądanym sposobem żywienia noworodków i niemowląt jest karmienie piersią. Zapewnia ono możliwość prawidłowego wrastania oraz rozwoju dziecka. Jednak w przypadku niemowlęcia urodzonego przedwcześnie karmienie pokarmem kobiecym może być niewystarczające. Dlaczego lekarze mogą zalecić wzmacnianie mleka kobiecego i jak wpływa to na rozwój wcześniaka?

Wiele towarzystw naukowych takich jak: Europejskie Towarzystwo Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci (ESPGHAN), Amerykańska Akademia Pediatrii (AAP) czy Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) zaleca wyłączne karmienie piersią przez pierwsze pół roku życia dziecka, a następnie dieta wcześniaka powinna uwzględniać wprowadzanie posiłków uzupełniających. Z drugiej strony, w wypadku szybko rosnącego i rozwijającego się wcześniaka mleko kobiece po 2-3 tygodniach laktacji nie jest w stanie pokryć jego zapotrzebowania na białko. Wprowadzenie opieki żywieniowej oraz jej optymalizacja pełni niezwykle ważną funkcję w poprawie rozwoju wcześniaka, szczególnie psychoruchowego.

Okazuje, że dzieci urodzone przed 32 tygodniem ciąży – w szczególności te o bardzo małej masie ciała urodzeniowej – mają zdecydowanie większe zapotrzebowanie na składniki odżywcze niż noworodki, które urodziły się w prawidłowym terminie lub jego okolicach. Ze względu na zwiększone potrzeby żywieniowe, karmienie noworodków przedwcześnie urodzonych tylko i wyłącznie pokarmem kobiecym może być niewystarczające. Dlatego też karmienie wcześniaków powinno opierać się na pokarmie kobiecym oraz odpowiednich wzmacniaczach (mleka kobiecego), aby zadbać o ich prawidłowy rozwój.

Czym są wzmacniacze mleka kobiecego?

Wzmacniacze mleka kobiecego możemy podzielić na dwie kategorie: wzmacniacze jedno- oraz wieloskładnikowe.

Wzmacniacze jednoskładnikowe mleka kobiecego

Zawierają jeden składnik pokarmowy: białko, tłuszcze lub węglowodany – w Polsce zarejestrowany dla noworodków jest jedynie suplement białka. Preparaty zawierające jeden składnik pokarmowy są niezbędne w przypadku konieczności doboru indywidualnego sposobu wzbogacania mleka lub preparatu dla niemowląt przedwcześnie urodzonych.

Tak jak wcześniej wspomniano, na terenie naszego kraju zarejestrowany jest tylko jeden preparat jednoskładnikowy zawierający białko – a dokładnie hydrolizat białka serwatkowego oraz hydrolizat kazeiny (pochodzące z mleka krowiego). Produkt ten należy do grupy żywności specjalnego przeznaczenia medycznego do postępowania dietetycznego u niemowląt przedwcześnie urodzonych ze skrajnie małą masą ciała. To wysoce specjalistyczny produkt, podawany w szpitalach.

Ze względu na zawartość tylko jednego składnika pokarmowego – w tym przypadku białka – preparat nie może stanowić wyłącznego i jedynego źródła pożywienia.

Wzmacniacze wieloskładnikowe mleka kobiecego

Tego typu produkty zawierają całą gamę potrzebnych wcześniakowi składników:

• białko,
• tłuszcze,
• węglowodany,
• minerały,
• pierwiastki śladowe
• witaminy i elektrolity.

Poszczególne preparaty różnią się między sobą przede wszystkim proporcjami tych elementów.
W Polsce dostępny jest wzmacniacz, który w swoim składzie zawiera węglowodany oraz białko i zaliczamy go do żywności specjalnego przeznaczenia medycznego do postępowania dietetycznego u niemowląt przedwcześnie urodzonych, karmionych piersią z małą i bardzo małą urodzeniową masą ciała.

W przypadku stosowania ww. preparatu należy pamiętać, że można go stosować tylko i wyłącznie jako wzmacniacz mleka kobiecego i nie może stanowić jedynego źródła pokarmu. Ze względu na wysoką specjalizację produktu powinien być stosowany tylko i wyłącznie na zalecenie lekarza i pod jego nadzorem.

Metody wzmacniania pokarmu kobiecego dla wcześniaków

Opieka nad wcześniakiem powinna opierać się na wzmacnianiu pokarmu kobiecego oraz na samym zapewnienie mu wszystkich składników pokarmowych, zgodnie z jego potrzebami.

Chcąc ocenić, czy zastosowany system wzmacniania mleka kobiecego lub preparatów przeznaczonych dla niemowląt przedwcześnie urodzonych odpowiednio spełnia swoją funkcję, personel medyczny powinien ściśle monitorować:

• przyrosty masy ciała,
• obwód i długość głowy.

Wyniki pomiarów należy nanieść na specjalne siatki dla wcześniaków.

Standardowe wzmacnianie mleka kobiecego

Jest to najczęściej stosowana procedura polegająca na dodaniu stałej ilości wzmacniacza wieloskładnikowego do 100 ml pokarmu kobiecego. Standardowe wzmacnianie zazwyczaj rozpoczyna się w momencie, kiedy ilość podawanego mleka wynosi od 50 do 100 ml na kilogram masy ciała.

Indywidualizacja wzmacniania

W razie potrzeby wprowadzenia indywidualnie dobranych proporcji składników wzbogacających, stosuje się dwa rodzaje wzmacniania.

• Wzmacnianie regulowane: polega na jednoczesnym podawaniu wzmacniacza wieloskładnikowego oraz jednoskładnikowego np. białkowego suplementu. Uzupełnienie mleka rozpoczyna się od wzmacniacza wieloskładnikowego, a następnie dodatkowo suplementuje się białko. Jego poziom dostosowuje się na podstawie stężenia azotu oraz mocznika we krwi. Dodatkowe uzupełnienie białka jest niezbędne, aby uzyskać prawidłowe przyrosty masy ciała oraz lepszy rozwój neurologiczny.

• Wzmacnianie celowane: ten rodzaj uzupełnienia pokarmu polega na poddaniu analizie mleka kobiecego pod kątem makroskładników i wzmacnianie go w taki sposób, aby każdy maluch urodzony przedwcześnie zawsze otrzymywał odpowiednią ilość składników odżywczych na podstawie odpowiednich norm.

Towarzystwo zajmujące się żywieniem niemowląt (ESPGHAN) sugeruje, że wzmacnianie pokarmu kobiecego powinno trwać do 40. – 52. tygodnia wieku skorygowanego, w szczególności, gdy w chwili wypisu niemowlę było małe w stosunku do wieku ciążowego. Jednak nadal brakuje rekomendacji, czy jest to masa ciała poniżej 10. centyla (sugerująca umiarkowane ograniczenie wzrostu) czy poniżej 3., co oznacza znaczne ograniczenie wzrostu. W związku z tym dla wcześniaków zaleca się wzbogacanie mleka według schematu sugerowanego przez lekarza.

Wzmacnianie mleka kobiecego dla poprawnego rozwoju wcześniaka Jak karmić wcześniaka, aby zapewnić mu prawidłowy rozwój?

W żywieniu wcześniaków należy pamiętać, że mleko matki jest dla nich najlepszym pokarmem, dlatego też – w miarę możliwości – należy wspierać kobiecą laktację. Wzmacnianie mleka kobiecego powinno się stosować u wszystkich noworodków, których masa urodzeniowa jest nie większa niż 1800 g. Ze względu na to, że wzmacnianie standardowe nie zawsze przynosi oczekiwane rezultaty, specjalista może wdrożyć indywidualne (regulowane lub celowane) wzmacnianie mleka kobiecego.

Choć nadal brakuje jednoznacznych rekomendacji związanych z dietą wcześniaka po wypisie ze szpitala, to wzmacnianie mleka kobiecego w tym okresie jest wskazane ze względu na poprawę parametrów antropometrycznych (m.in. masy ciała, wzrostu oraz obwodów) oraz rozwoju, o czym ostatecznie decyduje lekarz wcześniaka

Są jednak sytuację, że wcześniak nie jest karmiony mlekiem kobiecym. Na rynku dostępne są również specjalne preparaty do żywienia niemowląt przedwcześnie urodzonych, które opuszczają szpital ze zbyt małą masą ciała w stosunku do wieku postkonepcyjnego. Tego typu produkty należy stosować na zlecenie lekarza i pod jego nadzorem.

Bibliografia

1. Królak-Olejnik B, Czosnykowska-Łukacka M, Olejnik I. Aktualne zalecenia dotyczące karmienia naturalnego noworodków urodzonych przedwcześnie z uwzględnieniem wzmacniania mleka kobiecego. Postępy Neonatologii 2019;25(2):81–87.

2. Królak-Olejnik B, Olejnik I. Optymalizacja enteralnego żywienia noworodków urodzonych przedwcześnie Stand Med Pediatr 2019;16(50:639–649.

3. van Goudoever JB, Carnielli V, Darmaun D i wsp. ESPGHAN/ESPEN/ESPR/CSPEN working group on pediatric parenteral nutrition. ESPGHAN/ESPEN/ESPR/CSPEN guidelines on pediatric parenteral nutrition: Amino acids. Clin Nutr 2018;37(6 Pt B):2315–2323.

4. AAP Section of Breastfeeding. Breastfeeding and the use of human milk. Pediatrics 2012;129(3):e827–841.

5. Eidelman A. Breastfeeding and the use of human milk: an analysis of the AAP 2012 Breastfeeding Policy Statement. Breastfeeding Med 2012;7(5):323–324.

6. Moro GE, Arslanoglu S, Bertino E i wsp. American Academy of Pediatrics; European Society for Pediatric Gastroenterology, Hepatology, and Nutrition. XII. Human milk in feeding premature infants: consensus statement. J Pediatr Gastroenterol Nutr 2015;61(Suppl. 1):S16–19.

7. Arslanoglu S, Corpeleijn W, Moro G i wsp. ESPGHAN Committee on Nutrition. Donor human milk for preterm infants: current evidence and research directions. J Pediatr Gastroenterol Nutr 2013;57:535–542.