Darwinizm - na czym polega, jakie są główne założenia tej teorii?

Darwinizm to nazwa teorii ewolucji, sformułowana przez angielskiego przyrodnika Karola Darwina w XIX wieku. Teoria ta powstawanie nowych gatunków od wspólnego przodka tłumaczy mechanizmem doboru naturalnego, a także walki o byt. Ma swoich zwolenników, jak i przeciwników, lecz każdy uczeń powinien ją znać. Kim był Karol Darwin? Jakie są główne założenia Darwinizmu? Na czym polega teoria doboru naturalnego?

1. Kim był Karol Darwin?

Karol Darwin urodził się w 1809 roku w Shrewsbury w Anglii. Ukończył medycynę i teologię, od najmłodszych lat interesował się przyrodą, samodzielnie dokształcał się z geologii, botaniki i zoologii.

W wieku 22 lat wyruszył w pięcioletnią podróż dokoła świata na okręcie, który należał do marynarki królewskiej. Podczas tej wyprawy zaobserwował, że u poszczególnych gatunków zwierząt i roślin pojawiają się zmiany w ich morfologii, które mają związek z zajmowanym terenem. Miałoby to świadczyć o przystosowaniu się organizmów do warunków środowiska, w którym żyją.

Szczególnie ważne obserwacje przeprowadził na Wyspach Galapagos, na których opisywał m.in. zmienność ptaków. W ten sposób narodziła się teza jego teorii: gatunki ulegają zmianom.

Zobacz film: "Jak możesz pomóc maluchowi odnaleźć się w nowym środowisku?"

Gdy Karol Darwin wrócił z podróży, przez następne 20 lat prowadził badania oraz gromadził literaturę, która mogłaby potwierdzić jego teorię.

2. Jakie są założenia darwinizmu?

Główne tezy darwinizmu opublikowano w dziele pod tytułem "O powstaniu gatunków drogą doboru naturalnego" w 1859 roku. Zgodnie z założeniami, pierwszym z dwóch etapem ewolucji jest powstanie przypadkowej i działającej bezkierunkowo zmienności w obrębie gatunku, drugim zaś dobór naturalny. Dobór ten polega na naturalnym eliminowaniu słabiej przystosowanych do środowiska jednostek.

Założenia teorii Darwina przedstawiają się następująco:

• wewnątrz gatunków obserwowana jest zmienność osobnicza, która jest bezkierunkowa i przypadkowa, a także w dużej mierze dziedziczna (potomstwo dziedziczy szereg cech swoich rodziców);
• osobniki w obrębie swoich gatunków wydają więcej potomstwa, niż może przeżyć, co wywołuje konkurencję z racji ograniczonych zasobów środowiska; konkurencja ta została określona jako walka o byt;
• dobór naturalny (selekcja naturalna) sprawia, że walce o byt wygrywają osobniki najlepiej zaadaptowane, a po wygranej wypierają osobniki o słabszym przystosowaniu, dzięki temu w następnym pokoleniach utrwalane są cechy korzystne.

3. Czym jest specjacja w darwinizmie?

We wciąż zmieniających się warunkach środowiska zewnętrznego długotrwałe działanie doboru naturalnego prowadzi do wyodrębniania nowych gatunków, co nazywamy specjacją.

Ważnym czynnikiem przyczyniającym się do zajścia tego zjawiska są naturalne bariery geograficzne, takie jak góry czy morze, uniemożliwiające krzyżowanie się osobników tego samego gatunku na izolowanych obszarach.

4. Na czym polega dobór naturalny?

• w wyniku działania warunków zewnętrznych na fenotypy następuje eliminacja niekorzystnych genotypów z populacji;
• osobniki o lepszych cechach adaptacyjnych wygrywają w starciu z osobnikami o cechach gorszych;
• silniejsze osobniki wydają potomstwo, któremu przekazuje swoje cechy;
• zmniejsza się liczba osobników o genotypach niekorzystnych, co skutkuje zmianą częstości występowania alleli w puli genowej danej populacji;
• w powstawaniu zmienności osobniczej największe znaczenie ma zmienność rekombinacyjna oraz zmienność mutacyjna, które są bezkierunkowe, dziedziczne i losowe.

5. Jakie są rodzaje doboru naturalnego?

• dobór stabilizujący - cechy utrwalane w puli genowej zbliżone są do średniej, cechy o skrajnych wartościach zaś są eliminowane; dzięki temu ma miejsce długotrwała stabilność warunków środowiska, jak np. masa ciała ludzkich noworodków;
• dobór kierunkowy - w puli genowej populacji utrwalone są cechy o wartościach, które odbiegają od średniej w jedną lub drugą stronę; zachodzi stały kierunek zmian w środowisku, jak np. długość szyi żyrafy;
• dobór różnicujący - eliminowane są cechy zbliżone do średniej, a cechy o wartościach skrajnych są utrwalane, jak np. usuwanie z populacji osobników o średnich rozmiarach ciała, przez drapieżnika, który wybiera ofiary o średnich rozmiarach.